In this blog you will enjoy with science

Tuesday, 8 October 2019

рднौрддिрдХी рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ 2019: рдЬेрдо्рд╕ рдкीрдмрд▓्рд╕, рдоिрд╢ेрд▓ рдоेрдпрд░ рдФрд░ рдбिрдбिрдПрд░ рдХ्рд╡ेрд▓ोрдЬ

рдЗрд╕ рдмाрд░ рдХा рднौрддिрдХी рдХा рдиोрдмेрд▓ рдк्рд░ाрдЗрдЬ рддीрди рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдЬेрдо्рд╕ рдкीрдмрд▓्рд╕, рдоिрд╢ेрд▓ рдоेрдпрд░ рдФрд░ рдбिрдбिрдПрд░ рдХ्рд╡ेрд▓ोрдЬ рдХो рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЧрдпा। рд╡рд░्рд╖ 2019 рдХे рд▓िрдП рднौрддिрдХी рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХрдиाрдбाрдИ-рдЕрдоेрд░िрдХी рдЦрдЧोрд▓рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдЬेрдо्рд╕ рдкीрдмрд▓्рд╕(James Peebles) рдФрд░ рд╕्рд╡िрд╕ рдЦрдЧोрд▓рд╡िрдж рдоिрд╢ेрд▓ рдоेрдпрд░(Michel Mayor) рдФрд░ рдбिрдбिрдПрд░ рдХ्рд╡ेрд▓ोрдЬ़(Didier Queloz) рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рджेрдиे рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рдЧрдпी рд╣ै। рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХे…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ https://ift.tt/2IxJ2pG
Share:

Monday, 7 October 2019

2019 рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░

рдЗрди рддीрди рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХो рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХा рдиोрдмेрд▓, рдХोрд╢िрдХाрдУं рдкрд░ рд╢ोрдз рдХे рд▓िрдП рд╕рдо्рдоाрди 2019 рдХे рд▓िрдП рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рдХा рдРрд▓ाрди рд╢ुрд░ू рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै। рдоेрдбिрд╕िрди рдХे рд▓िрдП рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рд╡िрд▓िрдпрдо рдЬी рдХाрдпрд▓िрди рдЬूрдиिрдпрд░, рд╕рд░ рдкीрдЯрд░ рдЬे рд░ैрдЯрдХ्рд▓िрдл рдФрд░ рдЧ्рд░ेрдЧ рдПрд▓ рд╕ेрдоेंрдЬा рдХे рдиाрдо рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдбॉрдХ्рдЯрд░ों рдХी рдЗрд╕ рдЯीрдо рдиें рдХिрд╕…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ https://ift.tt/2VjV9vK
Share:

Monday, 9 September 2019

рдЪंрдж्рд░рдпाрди-2 : рд╡िрдХ्рд░рдо рд▓ैंрдбрд░ рдХी рдЕрд╕реЮрд▓рддा

рднाрд░рдд рд╢рдиिрд╡ाрд░ 7 рд╕िрддंрдмрд░ 2019 рдХी рд╕ुрдмрд╣ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд░рдЪрдиे рд╕े рджो рдХ़рджрдо рджूрд░ рд░рд╣ рдЧрдпा। рдЕрдЧрд░ рд╕рдм рдХुрдЫ рдаीрдХ рд░рд╣рддा рддो рднाрд░рдд рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рдкрд╣рд▓ा рджेрд╢ рдмрди рдЬाрддा рдЬिрд╕рдХा рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖рдпाрди рдЪрди्рдж्рд░рдоा рдХी рд╕рддрд╣ рдХे рджрдХ्рд╖िрдг рдз्рд░ुрд╡ рдХे рдХ़рд░ीрдм рдЙрддрд░рддा। 978 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рдХी рд▓ाрдЧрдд рд╡ाрд▓ा рдЪंрдж्рд░рдпाрди-2 рдоाрдирд╡рд░рд╣िрдд рдЕрднिрдпाрди рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдХीрдордд 603 рдХрд░ोрдб़…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ https://ift.tt/2UF0FZM
Share:

Monday, 2 September 2019

рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХा рдоिрдердХीрдХрд░рдг

рдЬाрд▓ंрдзрд░ рдХे рд▓рд╡рд▓ी рдк्рд░ोрдлेрд╢рдирд▓ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी рдоें рднाрд░рддीрдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХा 106рд╡ां рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди 7 рдЬрдирд╡рд░ी, 2019 рдХो рд╕ंрдкрди्рди рд╣ुрдЖ। рдЗंрдбिрдпрди рд╕ाрдЗंрд╕ рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдПрд╕ोрд╕िрдПрд╢рди рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рджो рдЕंрдЧ्рд░ेреЫ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдЬे. рдПрд▓. рд╕ीрдоोंрд╕рди рдФрд░ рдкी. рдПрд╕. рдоैрдХрдоोрд╣рди рдХी рджूрд░рджрд░्рд╢िрддा рдФрд░ рдкрд╣рд▓ рдкрд░ 1914 рдоें рд╣ुрдИ рдеी। 1914 рдоें рд╣ी рдЗрд╕рдХा рдкрд╣рд▓ा рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рдХोрд▓рдХाрддा рдХे рдПрд╢िрдпाрдЯिрдХ рд╕ोрд╕ाрдПрдЯी рдоे рд╣ुрдЖ…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ https://ift.tt/2UmYrhv
Share:

Monday, 12 August 2019

рднाрд░рддीрдп рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХे рдЬрдирдХ рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕ाрд░ाрднाрдИ

рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕ाрд░ाрднाрдИ (рдЬрди्рдо- 12 рдЕрдЧрд╕्рдд, 1919, рдЕрд╣рдорджाрдмाрдж; рдоृрдд्рдпु- 30 рджिрд╕рдо्рдмрд░, 1971, рддिрд░ुрд╡рдиंрддрдкुрд░рдо) рдХो рднाрд░рдд рдХे ‘рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХा рдЬрдирдХ’ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрдирдХा рдкूрд░ा рдиाрдо ‘рдбॉ. рд╡िрдХ्рд░рдо рдЕंрдмाрд▓ाрд▓ рд╕ाрд░ाрднाрдИ’ рдеा। рдЗрди्рд╣ोंрдиे рднाрд░рдд рдХो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдирдИ рдКँрдЪाрдИрдпों рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪाрдпा рдФрд░ рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдоाрдирдЪिрдд्рд░ рдкрд░ рджेрд╢ рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рджрд░्рдЬ рдХрд░ा рджी। рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕ाрд░ाрднाрдИ рдиे…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ https://ift.tt/2ZRTm2y
Share:

Thursday, 1 August 2019

рдЕंрдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рдЕंрдзेрд░ों рддрдХ рдХैрд╕े рдкрд╣ुंрдЪे рд░ोрд╢рдиी

рдкिрдЫрд▓े рджिрдиों рдЭाрд░рдЦंрдб рдоें рд▓ाрддेрд╣ाрд░ рдЬिрд▓े рдХे рд╕ेрдорд░рд╣ाрдЯ рдЧांрд╡ рдоें рджो рдмрдЪ्рдЪों рдХी рдирд░рдмрд▓ि рджेрдиे рдХा рдоाрдорд▓ा рд╕ाрдордиे рдЖрдпा। рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЕрд╕рдо рдХे рдЙрджाрд▓рдЧुрдб़ी рдЬिрд▓े рдХे рдХрд▓ाрдИрдЧांрд╡ рдоें рдПрдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдж्рд╡ाрд░ा рдкрдб़ोрд╕ рдХे рдмрдЪ्рдЪे рдХी рдмрд▓ि рджेрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХी рдЪौंрдХाрдиे рд╡ाрд▓ी рдЦрдмрд░ рдЖрдИ рдеी। рдЪिंрддा рдХी рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдирд░рдмрд▓ि рдХी рдмाрдд…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ https://ift.tt/2ZvxWs4
Share:

Friday, 19 July 2019

рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдоाрдирд╡ рдХे 50 рд╡рд░्рд╖ рд╡िрд╢ेрд╖ : рдоाрдирд╡ рдХा рдпрд╣ рдПрдХ рдирди्рд╣ा рдХрджрдо, рдоाрдирд╡рддा рдХी рдПрдХ рд▓рдо्рдмी рдЫрд▓ांрдЧ рд╣ै।

20 рдЬुрд▓ाрдИ 1969 рдХो рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдоाрдирд╡ рдХे рдХрджрдо рдкрдб़े। рдиाрд╕ा рдХे рдЕрднिрдпाрди рдЕрдкोрд▓ो-11 рд╕े рдиीрд▓ рдЖрд░्рдорд╕्рдЯ्рд░ॉрди्рдЧ, рдоाрдЗрдХрд▓ рдХॉрд▓िрди्рд╕ рдФрд░ рдПрдбрд╡िрди рдПрд▓्рдб्рд░िрди рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдкрд╣ुंрдЪे। рдоाрдирд╡ рдХो рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдкрд╣ुंрдЪाрдиे рдХी рдкрд╣рд▓ी рдХोрд╢िрд╢ рдХे рддрд╣рдд 16 рдЬुрд▓ाрдИ 1969 рдХो рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдХेрдк рдХैрдиेрдбी рд╕्рдЯेрд╢рди рд╕े рдЕрдкोрд▓ो 11 рдпाрди рддीрди рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрдд्рд░िрдпों…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ https://ift.tt/2YbwVb3
Share:

Thursday, 18 July 2019

рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдоाрдирд╡ рдХे 50 рд╡рд░्рд╖ рд╡िрд╢ेрд╖ : рдЪंрдж्рд░рдпाрдд्рд░िрдпों рдиे рдЪंрдж्рд░рдоा рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХैрд╕े рдХिрдпा ?

рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдЕрд╡рддрд░рдг рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЪंрдж्рд░рдпाрдд्рд░ीрдпों рдиे  рдкृрде्рд╡ी  рдкрд░ рд╣ी рдПрдХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЪंрдж्рд░рдоा рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХिрдпा рдеा। рд╡рд╣ рдЬрдЧрд╣ рд╣ै рдЖрдЗрд╕рд▓ैंрдб। 20 рдЬुрд▓ाрдИ 1969 рдХो рдЕрдорд░ीрдХी рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖рдпाрдд्рд░ी рдиीрд▓ рдЖрд░्рдорд╕्рдЯ्рд░ांрдЧ рдЕрдкोрд▓ो-11 рдХे рдЪंрдж्рд░рдпाрди рдИрдЧрд▓ рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓े рдФрд░ рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдХрджрдо рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдкрд╣рд▓े рдоाрдирд╡ рдмрди рдЧрдП। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдШोрд╖рдгा рдХी, “рдЙрдирдХा рд╡рд╣ рдЫोрдЯा-рд╕ा…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ https://ift.tt/2Gjx1TI
Share:

Wednesday, 17 July 2019

рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдоाрдирд╡ рдХे 50 рд╡рд░्рд╖ рд╡िрд╢ेрд╖ : рд╕ोрд╡िрдпрдд рд╕ंрдШ рдЕрдорд░ीрдХा рд╕े рдХैрд╕े рдкिрдЫреЬा ?

рд╕ोрд╡िрдпрдд рд╕ंрдШ(рд╡рд░्рддрдоाрди рдоे рд░ुрд╕) рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рд╣ोреЬ рдоे рдЕрдорд░ीрдХा рд╕े рдЖрдЧे рдеा। рдЙрд╕рдХे рдиाрдо рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоे рдХрдИ рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ рдеी рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдоाрдирд╡ рднेрдЬрдиे рдоे рдЕрдорд░ीрдХा рд╕े рдкीрдЫреЬ рдЧрдпा рдеा। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рдЗрди рдХाрд░рдгो рдХी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХрд░рддे рд╣ै। рд╕ोрд╡िрдпрдд рд╕ंрдШ рдиे рдкрд╣рд▓ा рдХृрдд्рд░िрдо рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рд╕्рдкुрддрдиिрдХ 1957 рдоें рд▓ाँрдЪ рдХिрдпा рдеा। рд╕ोрд╡िрдпрдд рд╕ंрдШ рдиे…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ https://ift.tt/2XTPGf5
Share:

Monday, 24 June 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 30 :рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдХी рд╢ीрд░्рд╖ 5 рдЕрдирд╕ुрд▓рдЭी рд╕рдорд╕्рдпाрдпें

рд▓ेрдЦрдХ : рдЛрд╖рдн рдпрд╣ рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХा рддींрд╕рд╡ाँ рдФрд░ рдЕंрддिрдо рд▓ेрдЦ рд╣ै। рд╣рдордиे рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдХे рдмुрдиिрдпाрджी рдк्рд░рд╢्рдиो рд╕े рдЖрд░ंрдн рдХिрдпा рдеा рдФрд░ рдк्рд░рд╢्рди рдХिрдпा рдеा рдХि рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдХ्рдпा рд╣ै? рд╣рдордиे рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдХो рд╕рдордЭрдиे рдоे рд╕рд╣ाрдпрдХ рдХुрдЫ рд╕рд░рд▓ рдЖрдзाрд░рднूрдд рдЙрдкрдХрд░рдгो рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХी рдеी рдЬिрд╕рдоे рд╡िрдж्рдпुрдд рдЪुंрдмрдХीрдп рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо(EM Spectrum), рджूрд░ी, рдкрд░िрдоाрдг…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2WY3Pal
Share:

Wednesday, 19 June 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 29 :рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдХैрд╕े рдмрдиे ?

рд▓ेрдЦрдХ : рдЛрд╖рдн ’рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдЙрдкाрди्рдд्рдп рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдкुрдЫे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рд╢्рди рдХा рдЙрдд्рддрд░ рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ेंрдЧे рдХि рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдХैрд╕े рдмрдиे ? рдпрд╣ рдк्рд░рд╢्рди рджрд░्рдЬрдиो рдЫाрдд्рд░ों рддрдеा рд╢ौрдХीрдпा рдЦрдЧोрд▓рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдоे рд░ूрдЪी рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓ों рдиे рдкुрдЫा рд╣ै। рдпрд╣ी рд╡рдЬрд╣ рд╣ै рдХि рд╣рдордиे рдЗрд╕рдХा рдЙрдд्рддрд░ рдПрдХ рд▓ेрдЦ…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2IZqGgH
Share:

Tuesday, 18 June 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 28 : рдЦрдЧोрд▓рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдФрд░ рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдоे рдЕрдз्рдпрдпрди рд╣ेрддु рд╢ीрд░्рд╖ 5 рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп

рд▓ेрдЦрдХ : рдЛрд╖рдн рдЦрдЧोрд▓рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рднौрддिрдХी рдХी рдПрдХ рдРрд╕ी рд╢ाрдЦा рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдпрддा рддрдХрдиीрдХ рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд╕ाрде рдмреЭी рд╣ै। рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрд╢्рд╡ рд╕े рдЫाрдд्рд░ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╢ीрд░्рд╖ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпो рдоे рдмैрдЪрд▓рд░, рдоाрд╕्рдЯрд░ рддрдеा рдбाрдХ्рдЯрд░рд▓ рдбीрдЧ्рд░ी рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд▓ेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ै। рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдЕрда्рдаाрдИрд╕рд╡ें рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рдЦрдЧोрд▓рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдФрд░ рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2ZvbVsP
Share:

Thursday, 13 June 2019

рдЪांрдж рдХे рдкाрд░ рдЪрд▓ो : рдЪंрдж्рд░рдпाрди-2

рднाрд░рдд рдХी рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдРрдЬेंрд╕ी рдЗрд╕рд░ो рдиे рджूрд╕рд░े рдЪंрдж्рд░ рдЕрднिрдпाрди рдХे рд▓िрдП рдЪंрдж्рд░рдпाрди-2 рднेрдЬрдиे рдХी рдШोрд╖рдгा рдХрд░ рджी рд╣ै। рдЗрд╕рд░ो рдХे рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдХे рд╕िрд╡рди рдиे рдХрд╣ा рдХि 15 рдЬुрд▓ाрдИ рдХो рддрдб़рдХे рдХ़рд░ीрдм 2:51 рдмрдЬे рдЪंрдж्рд░рдпाрди-2 рдЙрдб़ाрди рднрд░ेрдЧा рдФрд░ рдЕрдиुрдоाрди рд╣ै рдХि 6 рдпा 7 рд╕िрддंрдмрд░ рдХो рд╡ो рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдЙрддрд░ рдЬाрдПрдЧा। 2008 рдоें рднाрд░рдд рдиे…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2RegEfH
Share:

Wednesday, 12 June 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 27 :рд╕рд░्рд╡рдХाрд▓िрдХ 10 рд╢ीрд░्рд╖ рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ (TOP 10 ASTROPHYSICISTS OF ALL TIME)

рд▓ेрдЦрдХ : рдЛрд╖рдн ’рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдЕрдм рд╕рдоाрдк्рддि рдХी рдУрд░ рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕंрддिрдо рдХुрдЫ рд▓ेрдЦो рдоे рд╣рдо рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдХे рдХुрдЫ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ेंрдЧे। рдЗрд╕ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рд╕рдд्рддाрдЗрд╕рд╡ें рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоे рдЬाрдпेंрдЧे рдФрд░ рдХुрдЫ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХो(Astrophysicists) рдХे рдмाрд░े рдоे рдЬाрдиेंрдЧे рдЬिрди्рд╣ोрдиे рдЗрд╕ рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рджिрдпा…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2F74eRX
Share:

Tuesday, 11 June 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 15 :рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдбीрдп рдкृрд╖्рдарднूрдоी рд╡िрдХिрд░рдг рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рдЙрдж्рдЧрдо (THE COSMIC MICROWAVE BACKGROUND RADIATION AND ITS ORIGIN)

рд▓ेрдЦिрдХा рдпाрд╢िрдХा рдШрдИ(Yashika Ghai) ’рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдЫрдм्рдмीрд╕рд╡ें рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рдмिрдЧ рдмैंрдЧ рдХे рдк्рд░рдоाрдг рдЕрд░्рдеाрдд рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдбीрдп рдкृрд╖्рдарднूрдоी рд╡िрдХिрд░рдг(THE COSMIC MICROWAVE BACKGROUND RADIATION) рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ेंрдЧे। 1978 рдоे рдЗрд╕рдХी рдЦोрдЬ рдиे рдЗрд╕рдХे рдЦोрдЬрдХрд░्рддाрдУं рдХो рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрд▓рд╡ाрдпा рдеा। рдЕрдм рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рдЦोрдЬ рдХे рдмाрд░े рдоे рдХुрдЫ рдЖрдзाрд░рднूрдд рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдЦрддे рд╣ै। рдЗрд╕…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2WtYwPH
Share:

Sunday, 9 June 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 24 : рдХ्рд╡ाрд╕рд░ рдФрд░ рдЙрдирдХे рдк्рд░рдХाрд░(QUASAR AND ITS TYPES)

рд▓ेрдЦिрдХा:  рд╕िрдорд░рдирдк्рд░ीрдд (Simranpreet Buttar) рдХ्рд╡ाрд╕рд░ рдХी рд╕рд░्рд╡рдоाрди्рдп рдкрд░िрднाрд╖ा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХ्рд╡ाрд╕рд░ рдЕрдд्рдпाрдзिрдХ рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди рд╡ाрд▓े рдЕंрдд्рдпрдд рджूрд░рд╕्рде рдкिंрдб рд╣ै рдЬो рдЕрд╕ाрдзाрд░рдг рд░ूрдк рдоे рдЕрдд्рдпाрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рдоे рдКрд░्рдЬा рдЙрдд्рд╕рд░्рдЬрди рдХрд░рддे рд╣ै। рджूрд░рдмीрди рд╕े рджेрдЦрдиे рдкрд░ рдХ्рд╡ाрд╕рд░ рдХिрд╕ी рддाрд░े рдХी рдЫрд╡ि рдХे рдЬैрд╕े рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рддाрд░рдХीрдп рдЧрддिрд╡िрдзिрдпो рдХी рдмрдЬाрдп рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд░ेрдбीрдпो рддрд░ंрдЧो рдХे рд╕्рд░ोрдд рд╣ोрддे…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2WsTpzo
Share:

Friday, 7 June 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 24 : рдиिрд╣ाрд░ीрдХाрдпें рдФрд░ рдЙрдирдХे рдк्рд░рдХाрд░( NEBULAE AND THEIR TYPES)

рд▓ेрдЦिрдХा:  рд╕िрдорд░рдирдк्рд░ीрдд (Simranpreet Buttar) рдк्рд░рдХृрддि рдЕрдкрдиी рдЦूрдмрд╕ूрд░рддी рд╕े рд╣рдоे рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рдЪрдХिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдХोрдИ рдоौрдХा рдирд╣ी рдЦोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрди рдк्рд░рдХृрддि рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рдЗрди рдЦूрдмрд╕ूрд░рддीрдпों рдоे рд╕े рдПрдХ рд╣ै рдиिрд╣ाрд░िрдХाрдпें(Nebulae)। ’рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдЪौрдмीрд╕рд╡ें рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рдЗрди рдЕрдж्рднूрдд рдЦрдЧोрд▓ीрдп рдиिрд╣ाрд░ीрдХाрдУं рдХी рдЦूрдмрд╕ूрд░рддी рдФрд░ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ेंрдЧे। рдиिрд╣ाрд░िрдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рдоे…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2wIf24d
Share:

Wednesday, 5 June 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 23 : рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧा рдФрд░ рдЙрдирдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг

рд▓ेрдЦिрдХा:  рд╕िрдорд░рдирдк्рд░ीрдд (Simranpreet Buttar) рдЕрдкрдиे рд╕्рдХूрд▓ी рджिрдиो рд╕े рд╣рдо рдЬाрдирддे рд╣ै рдХि рд╣рдо рдкृрде्рд╡ी рдоे рд░рд╣рддे рд╣ै рдЬोрдХि рд╕ौрд░ рдоंрдбрд▓ рдоे рд╣ै рдФрд░ рд╕ौрд░ рдоंрдбрд▓ рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоंрджाрдХिрдиी рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧा(Milkyway Galaxy) рдХा рднाрдЧ рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╣рдордоे рд╕े рдЕрдзिрдХрддрд░ рд▓ोрдЧ рдирд╣ी рдЬाрдирддे рд╣ै рдХि рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧा рдпा рдЧैрд▓ेрдХ्рд╕ी рдХ्рдпा рд╣ै ? рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдоंрджाрдХिрдиी рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧा рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рдоे…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/31aM8rv
Share:

Monday, 3 June 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 22 : рддाрд░ाрдкुंрдЬ(STAR CLUSTERS) : рд╕рдХ्рд╖िрдк्рдд рдкрд░िрдЪрдп

рд▓ेрдЦिрдХा:  рд╕िрдорд░рдирдк्рд░ीрдд (Simranpreet Buttar) рдЕрдм рддрдХ рд╣рдордиे рдпुрдЧ्рдо рддाрд░ों, рди्рдпूрдЯ्рд░ाрди рддाрд░ो , рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рддрдеा рднिрди्рди рддाрд░ों рдХी рдЬीрд╡рдирдХ्рд░рдо рдХे рд╕ाрде рдХрдИ рдЕрди्рдп рд╡िрд╖рдпों рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХी рд╣ै। рдЕрдм рд╕рдордп рд╣ै рдХि рд╣рдо рддाрд░ों рд╕े рд╕ंрдмрдзिрдХ рдПрдХ рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡िрд╖рдп рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ें, рдпрд╣ рд╡िрд╖рдп рд╣ै : рддाрд░ा рдкुंрдЬ рдпा рддाрд░ा рдЧुрдЪ्рдЫ(Star Cluster).’рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2Z4uLXy
Share:

Saturday, 1 June 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 21 : рд╕ुрдкрд░рдиोрд╡ा рдФрд░ рдЙрдирдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг

рд▓ेрдЦिрдХा:  рд╕िрдорд░рдирдк्рд░ीрдд (Simranpreet Buttar) рдЬрдм рднी рд╣рдо рд░ाрдд्рд░ि рдЖрдХाрд╢ рдоे рджेрдЦрддे рд╣ै, рд╕ाрд░े рддाрд░े рдПрдХ рдЬैрд╕े рджिрдЦाрдИ рджेрддे рд╣ै, рдЙрди рддाрд░ों рд╕े рд╕рдм рдХुрдЫ рд╢ांрдд рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рд╕рдЪ рдирд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ рддाрд░ों рдоे рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдФрд░ рд╣рд▓рдЪрд▓ो рдХी рд╕рд╣ी рддрд╕्рд╡ीрд░ рдирд╣ी рд╣ै। рддाрд░ों рдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рддрд╕्рд╡ीрд░ рднिрди्рди рд╣ोрддी рд╣ै। рд╣рд░ рддाрд░ा…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2JTPQAv
Share:

Thursday, 30 May 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 20 : рддीрди рддрд░рд╣ рдХे рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓

рд▓ेрдЦрдХ : рдЛрд╖рдн рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдкिрдЫрд▓े рдХुрдЫ рд▓ेрдЦों рдоे рддाрд░рдХीрдп рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдкрд░ рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЪрд░्рдЪा рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рд╣рдо рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕े рд╕рдмрд╕े рдкрд╕ंрджीрджा рд╡िрд╖рдп рдХी рдУрд░ рдирдЬрд░ рдбाрд▓рддे рд╣ै : рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓। рдЗрд╕рдХे рдкрд╣рд▓े рдХे рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдордиे рджेрдЦा рдеा рдХि рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдмрдирддे рд╣ै, рдпрд╣ рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рддाрд░рдХीрдп рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди рд╡ाрд▓े…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2wqzxT0
Share:

Wednesday, 29 May 2019

рдлिрд▓ीрдкींрд╕ рдоें рдоिрд▓ी рдЖрджि рдоाрдирд╡ рдХी рдирдИ рдк्рд░рдЬाрддि

рд╣рдо рдЖрдзुрдиिрдХ рдоाрдирд╡ (рд╣ोрдоो рд╕ेрдкिрдпंрд╕) рдкिрдЫрд▓े рджрд╕ рд╣рдЬाрд░ рд╕ाрд▓ों рд╕े рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдоाрдирд╡ рдк्рд░рдЬाрддि рд╣ोрдиे рдХे рдЗрд╕ рдХрджрд░ рдЕрдн्рдпрд╕्рдд рд╣ो рдЪुрдХे рд╣ैं рдХि рдХिрд╕ी рджूрд╕рд░ी рдоाрдирд╡ рдк्рд░рдЬाрддि рдХे рдмाрд░े рдоें рдХрд▓्рдкрдиा рдХрд░рдиा рднी рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдЙрди्рдиीрд╕рд╡ीं рдФрд░ рдмीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдХे рдЖрд░ंрдн рдоें рдоाрдирд╡ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдФрд░ рдкुрд░ाрддрдд्рд╡рд╡िрджों рдиे рд╣рдоाрд░ी рдЗрд╕ рд╕ोрдЪ рдХो рдмрджрд▓рддे рд╣ुрдП рдмрддाрдпा рдХि…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2MhlDNH
Share:

рдЗंрд╕ाрдиी рдХрд░рддूрддों рд╕े рдЬैрд╡ рдк्рд░рдЬाрддिрдпों рдкрд░ рдоंрдбрд░ाрддा рд▓ुрдк्рдд рд╣ोрдиे рдХा рдЦрддрд░ा

рд╣рдоाрд░ा рдЬैрд╡ рдоंрдбрд▓ рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓ рдЗрдоाрд░рдд рдХी рддрд░рд╣ рд╣ै। рд╣рдо рдЗंрд╕ाрди рдЗрд╕ рдЗрдоाрд░рдд рдХे рд╕рдмрд╕े рдКрдкрд░ी рдоंрдЬिрд▓ рдкрд░ рдмैрдаे рд╣ैं। рдЕрдЧрд░ рд╣рдо рдЗрд╕ рдЗрдоाрд░рдд рдоें рд╕े рдЬीрд╡ों рдХी рдХुрдЫ рдк्рд░рдЬाрддिрдпों рдХो рдоिрдЯा рднी рджेрддे рд╣ैं, рддो рдЗрдоाрд░рдд рд╕े рд╕िрд░्рдл рдХुрдЫ рд░्рдЗंрдЯें рд╣ी рдЧाрдпрдм рд╣ोंрдЧी, рдЗрдоाрд░рдд рддो рдлिрд░ рднी рдЦрдб़ी рд░рд╣ेрдЧी। рдкрд░ंрддु рдпрджि рд▓ाрдЦों-рд▓ाрдЦ рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2KbUGbw
Share:

рджेрд╢ рдХी рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै рдЬीрдиोрдо рдоैрдкिंрдЧ

рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдПрд╡ं рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдкрд░िрд╖рдж (рд╕ीрдПрд╕рдЖрдИрдЖрд░) рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рдХे рддрд╣рдд рднाрд░рдд рдХे рдПрдХ рд╣рдЬाрд░ рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдЬीрдиोрдо рдХी рд╕िрдХ्рд╡ेंрд╕िंрдЧ (рдЕрдиुрдХ्рд░рдордг) рдХिрдП рдЬाрдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рддैрдпाрд░ рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рджрд░рдЕрд╕рд▓ рдпрд╣ рд╕рд░рдХाрд░ी рдиेрддृрдд्рд╡ рдоें рдЬीрдиोрдо рд╕िрдХ्рд╡ेंрд╕िंрдЧ рдХे рд▓िрдП рдЪрд▓ाрдИ рдЬा рд░рд╣ी рдПрдХ рдмрдб़ी рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рдХा рдПрдХ рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ोрдЧी, рдЬिрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд▓рдЧрднрдЧ…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2JK1sWI
Share:

Tuesday, 28 May 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 19 :рди्рдпूрдЯ्рд░ाрди рддाрд░े рдФрд░ рдЙрдирдХा рдЬрди्рдо

рд▓ेрдЦрдХ : рдЛрд╖рдн ’рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдкिрдЫрд▓े рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдордиे рд╕ूрд░्рдп рдХे рдЬैрд╕े рдордз्рдпрдо рдЖрдХाрд░ рдХे рддाрд░ों рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХी। рд╣рдордиे рджेрдЦा рдХि рд╡े рдХैрд╕े рд╢्рд╡ेрдд рд╡ाрдорди(white dwarfs) рддाрд░े рдмрдирддे рд╣ै। рдЗрд╕ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдЙрди्рдиीрд╕рд╡ें рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рдорд╣ाрдХाрдп рддाрд░ो рдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ेंрдЧे…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2VTCPs1
Share:

Sunday, 26 May 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 18 :рд╢्рд╡ेрдд рд╡ाрдорди(WHITE DWARFS) рдХ्рдпा рд╣ोрддे рд╣ै рдФрд░ рд╡े рдХैрд╕े рдмрдирддे рд╣ै ?

рд▓ेрдЦрдХ : рдЛрд╖рдн рдЗрд╕ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдкिрдЫрд▓े рд╕рдд्рд░рд╣ рд▓ेрдЦों рдоे рд╣рдордиे рдЬो рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी рд╣ै, рдЕрдм рдЙрд╕ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХे рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧ рдХा рд╕рдордп рд╣ै। рд╣рдордиे рдПрдХ рдХे рдмाрдж рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╕िрдж्рдзांрддो рдХो рд╕рдордЭा рд╣ै। рдЕрдм рд╣рдо рдЙрди рд╕िрдж्рдзांрддो рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕े рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी рдХी рд╕рдмрд╕े рд░ोрдЪрдХ рд╢ाрдЦा ‘рддाрд░рдХीрдп рд╡िрдХाрд╕(Stellar Evolution)’ рдХो рд╕рдордЭेंрдЧे। рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рдоे…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2K4Mr0V
Share:

Friday, 24 May 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 17 : рддाрд░ों рдоे рдЪрд▓ рд░рд╣ी рдиाрднिрдХिрдп рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдпें(NUCLEAR REACTIONS IN STARS)

рд▓ेрдЦрдХ : рдЛрд╖рдн рддाрд░ों рдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдкрд░ рдЖрдЧे рдмреЭрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЙрдирдкрд░ рдЪрд▓рд░рд╣ी рдиाрднिрдХिрдп рдЕрднिрдХ्рд░िрдпाрдУं рдХो рдЬाрдирдиा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рддाрд░рдХीрдп рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдоे рднौрддिрдХी рдХे рдЕрди्рдп рд╡िрд╖рдп рдЬैрд╕े рдиाрднिрдХिрдп рднौрддिрдХी(nuclear physics), рдЙрд╖्рдоाрдЧрддिрдХी(thermodynamics), рдХрдг рднौрддिрдХी(particle physics), рд╡िрдж्рдпुрддрдЧрддिрдХी(electrodynamics), рд╕ांрдЦ्рдпрдХिрдп рдпांрдд्рд░िрдХी(statistical mechanics) рддрдеा рдЧुрд░ुрдд्рд╡िрдп рднौрддिрдХी(gravitational physics) рдХी рднी рднूрдоिрдХा рд╣ोрддी рд╣ै।…

from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2X5QCx0
Share:

Tuesday, 21 May 2019

рдХैрд╕े рдПрдХ рдоॉрдбрд▓ рдмрдиें EINSTIEN ACADEMY

рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рд▓ोрдЧ рдоॉрдбрд▓ рдмрдирдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рдЧ्рд▓ैрдорд░рд╕ рдФрд░ рдЖрдХрд░्рд╖рдХ рд╣ै। рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рд╡े рдоॉрдбрд▓िंрдЧ рдХी рджुрдиिрдпा рдоें рдоाрди्рдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ों। рдоॉрдбрд▓िंрдЧ рдЕрдд्рдпंрдд рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзी рд╣ै, рдФрд░ рдЗंрдбрд╕्рдЯ्рд░ी рд░िрдЬेрдХ्рд╢рди्рд╕ рд╕े рднрд░ी рд╣ुрдИ рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдПрдХ рд╕рдХ्рд╕ेрд╕рдлुрд▓ рдоॉрдбрд▓ рд╡ो рд╣ै, рдЬो рдЕрдкрдиा рдЬ्рдпाрджाрддрд░ рд╕рдордп рд╡рд╣ рдХрд░рдиे рдоें рдмिрддाрддे рд╣ैं, рдЬो рдЙрди्рд╣ें рдкрд╕ंрдж рд╣ै। рдпрд╣ рдЬाрдирдиा рдХि рдоॉрдбрд▓िंрдЧ рдХी рджुрдиिрдпा рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЖрдкрд╕े рдХ्рдпा рдЖрд╢ा рд░рдЦी рдЬाрддी рд╣ै рдПрдХ рдоॉрдбрд▓ рдмрдирдиे рдоें рдЖрдкрдХी рдорджрдж рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ैं।



рдЗрд╕े рдлॉрд▓ो рдХрд░ो рдФрд░ рдЖрдк рдХो рдпे рдЧाрдЗрдб рджेрдЧा   рдЕрдЧрд░  рдЖрдк рдХे рдорди рдоें рдпे рд╕рд╡ाрд▓ рдЖрдпा рд╣ै рдХी рдпे рдХैрд╕े рдорджрдж рдХрд░ेрдЧा рддो рдЗрд╕рдиे рдпे рдкे рд╣ै рдЗрд╕рдиे рдоेрд╣рдирдд  рдХी рдФрд░ рджिрдЦा рджिрдпा рдЙрди्рд╣ें рдЬिрдирдХो рдЗрд╕्рдкे рднрд░ोрд╕ा рдирд╣ीं рдеा рдЗрд╕рдХा рдиाрдо рдЖрд╕ुрддोрд╖ рд╣ै рдФрд░ рдЖрдЬ рдпे рджूрд╕рд░ेрд▓ोрдЧो рдХी рдорджрдж рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै рдЗрд╕े рдЗंрд╕्рдЯाрдЧ्рд░ाрдо  рдкрд░ рдлॉрд▓ो рдХрд░рдХे рдоेрд╕ेрдЬ рдХीрдЬिрдпे рдФрд░  рдХрд░ेрдЧा рдпे рд▓реЬрдХा рд▓реЬрдХी рдХे рдзोрдХा рдЦाрдиे рдХे рдмाрдж рдЬिрди्рджрдЧी рдмрджрд▓ рджिрдпा рдФрд░ рдЖрдк рднी рддैрдпाрд░ рд╣ो рдЬाрдИрдпे  рдмрджрд▓ рдХे рд░рдЦ рджेрдЧा 




Share:

Monday, 20 May 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 15 : рд╕ौрд░ рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рд╕рдорд╕्рдпा(THE SOLAR NEUTRINO PROBLEM)

рд▓ेрдЦिрдХा рдпाрд╢िрдХा рдШрдИ(Yashika Ghai)

рдЗрд╕рдХे рдкрд╣рд▓े рдХे рджो рд▓ेрдЦो рдоे рд╣рдордиे рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХो рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рджेрдЦा рд╣ै। рд╕ौрд░ рднौрддिрдХी рд╕े рдЖрдЧे рдмреЭрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╣рдо рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдХी рдПрдХ рд░ोрдЪрдХ рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдмाрд░े рдоे рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ेंрдЧे, рдЬिрд╕े рд╣рдо рд╕ौрд░ рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рд╕рдорд╕्рдпा(THE SOLAR NEUTRINO PROBLEM) рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдирддे рд╣ै। 2015 рдоे рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рд╣рд▓ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░ोреЮेрд╕рд░ рдЖрд░्рдерд░ рдмी рдоैрдХрдбोрдиाрд▓्рдб(Prof. Arthur B. McDonald) рдФрд░ рдк्рд░ोреЮेрд╕рд░ рддрдХाрдХी рдХाрдЬीрддा(Prof. Taakaki Kajita) рдХो рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓ा рдеा। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдХो рдЗрд╕ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдоे рд╢ाрдоिрд▓ рдХрд░рдиे рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдпрд╣ рджрд░्рд╢ाрдиा рд╣ै рдХि рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े ’рдХрдг рднौрддिрдХी(particle physics)’ рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी рдоे рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। । ’рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдкंрдж्рд░рд╣рд╡ें рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ेंрдЧे рдФрд░ рджेрдЦेंрдЧे рдХि рд╡े рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рд╕ूрд░्рдп рд╕े рд╕ंрдмрдзिрдд рд╣ै। рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рджेрдЦрддे рд╣ै рдХि рд╕ौрд░ рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рд╕рдорд╕्рдпा(THE SOLAR NEUTRINO PROBLEM) рдХ्рдпा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рд╣рд▓ рдХ्рдпा рд╣ै?

рдЗрд╕ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рд╕ाрд░े рд▓ेрдЦों рдХो рдкрдврдиे рдХे рд▓िрдпे рдЗрд╕ рд▓िंрдХ рдкрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░ें।

рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХ्рдпा рд╣ै ?

рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдкрджाрд░्рде рдХे рдоूрд▓рднूрдд рдХрдгो рдоे рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдЗрди рдХрдгो рдоे рдХोрдИ рдЖрд╡ेрд╢ рдирд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ рдоाрдиा рдЬाрддा рдеा рдХि рдЗрдирдХा рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди рднी рдирд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЗрдирдХा рдЕрдд्рдпрд▓्рдк рдХिंрддु рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди рд╣ोрддा рд╣ै। рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдкрджाрд░्рде рдХे рд╕ाрде рдмрд╣ुрдд рдХрдордЬोрд░ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рдХрд░рддे рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдирдХी рдЬांрдЪ рдмрд╣ुрдд рдХрдаिрди рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрди рдХрдгो рдХी рдкрджाрд░्рде рд╕े рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рдЗрддрдиी рдХрдордЬोрд░ рд╣ै рдХि рдЬрдм рдЖрдк рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдХो рдкреЭ рд░рд╣े рд╣ोंрдЧे рддрдм рдЖрдкрдХे рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЖрд░ рдкाрд░ рдЦрд░рдмो рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдЬा рдЪुрдХे рд╣ोंрдЧे рдФрд░ рдЖрдкрдХो рдкрддा рднी рдирд╣ी рдЪрд▓ा рд╣ोрдЧा। рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХे рддीрди рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै, рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрди-рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो(Electron neutrino), рдо्рдпुрдЖрди-рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो(Muon neutrino) рддрдеा рдЯाрдЙ-рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो(Tau neutrino)। рдЗрди рдк्рд░рдХाрд░ों рдХो рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХे реЮ्рд▓ेрд╡рд░(flavors) рдХрд╣рддे рд╣ै।

рдпрд╣ рднी рдкреЭे : рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХिрд╕рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ै?

рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХे рддीрди реЮ्рд▓ेрд╡рд░

рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХे рддीрди реЮ्рд▓ेрд╡рд░

рд╕ूрд░्рдп рдоे рдЙрдд्рдкрди्рди рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो

рд╕ूрд░्рдп рдоे рдоुрдЦ्рдпрдд: рд╣ाрдпрдб्рд░ोрдЬрди рдЧैрд╕ рд╣ै। рдоाрдирдХ рд╕ौрд░ рдоाрдб्рд▓ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ूрд░्рдп рдХे рдХेंрдж्рд░рдХ рдХा рддाрдкрдоाрди 150 рд▓ाрдЦ рдХेрд▓्рд╡िрди рд╣ै। рдЗрд╕ рддाрдкрдоाрди рдкрд░ рдоुрдЦ्рдп рдЕрднिрдХ्рд░िрдпाрдпे рдк्рд░ोрдЯाрди-рдк्рд░ोрдЯाрди рд╢ृंрдЦрд▓ा рдЕрднिрдХ्рд░िрдпाрдпें(proton-proton chain reactions) рд╣ोрддी рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпा рдЧрдпा рдЪिрдд्рд░ рдЗрди рдЕрднीрдХ्рд░िрдпाрдУं рдХो рджрд░्рд╢ा рд░рд╣ा рд╣ै।

рдк्рд░ोрдЯाрди-рдк्рд░ोрдЯाрди рд╢ृंрдЦрд▓ा рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा(proton-proton chain reaction)

рдк्рд░ोрдЯाрди-рдк्рд░ोрдЯाрди рд╢ृंрдЦрд▓ा рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा(proton-proton chain reaction)

рдЖрдк рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдЗрд╕ рдЪिрдд्рд░ рдоे рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा рдХे рдж्рд╡िрддिрдп рдЪрд░рдг рдХो рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ै рдЬिрд╕рдоे рджो рд▓ाрд▓ рд░ंрдЧ рдоे рджрд░्рд╢ाрдпे рдХрдг рдмрдиे рд╣ै рдЬोрдХि рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рд╣ै। рд╕ूрд░्рдп рдХेрд╡рд▓ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрди рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдмрдиाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рд╕ूрд░्рдп рдоे рдк्рд░рддिрд╕ेрдХंрдб 1.8*1038 (180 рдЯ्рд░िрд▓िрдпрди рдЯ्рд░िрд▓िрдпрди рдЯ्рд░िрд▓िрдпрди) рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдмрдирддे рд╣ै। рдЬिрд╕рдоे 400 рдЯ्рд░िрд▓िрдпрди рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рд╣рд░ рд╕ेрдХंрдб рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рд╕े рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдХो рдкाрд░ рдХрд░рддे рд╣ै। рдЗрди рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХी рдКрд░्рдЬा рдЗрддрдиी рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै рдХि рдЗрди्рд╣े рдкрдХреЬा рдпा рдЬांрдЪा рдирд╣ी рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рддो рдЗрди्рд╣े рд╣рдо рдХैрд╕े рджेрдЦрддे рдпा рдЬांрдЪрддे рд╣ै ?

рдЕрдзिрдХ рдКрд░्рдЬा рд╡ाрд▓े рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рджुрд░्рд▓рдн рд╣ै। рдЙрдирдХे рдкाрдпे рдЬाрдиे рдХी рдЖрд╡ृрдд्рддि 10,000 p-p рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा рдоे 2 рд╣ै। рдЗрди рджो рдХрдгो рдХो рдЬांрдЪрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╣рдоे рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓рдХाрдп рдж्рд░рд╡ рд╕े рднрд░ा рдкाрдд्рд░ рдЪाрд╣िрдпे। рдЗрди рд╡िрд╢ाрд▓ рдкाрдд्рд░ो рдоे рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХो рд╕ेрд░ेрди्рдХोрд╡ рдбीрдЯेрдХ्рдЯрд░(Cerenkov detectors) рд╕े рджेрдЦा/рдЬांрдЪा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдЙрдкрдХрд░рдг рдХेрд╡рд▓ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрди-рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХे рд▓िрдпे рд╕ंрд╡ेрджी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдбिрдЯेрдХ्рдЯрд░ рд╕ूрд░्рдп рдоे рдмрдирдиे рд╡ाрд▓े рдХेрд╡рд▓ рдЖрдзे рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХो рд╣ी рджेрдЦ/рдЬांрдЪ рдкाрддा рд╣ै। рдмाрдХी рдХे рдЖрдзे рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХрд╣ाँ рдЧрдпे ?

рдЗрд╕ рдк्рд░рд╢्рди рдиे рднौрддिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХो рдХो рдЕрдЪрд░рдЬ рдоे рдбाрд▓ рд░рдЦा рдеा। рдХрдг рднौрддिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे ‘рд╕ौрд░ рдоाрдбрд▓’ рдкрд░ рд╣ी рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдаा рд░рд╣े рдеे, рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ौрд░ рдоाрдбрд▓ рдкूрд░ा рдирд╣ी рд╣ै, рдЗрд╕рдоे рдХुрдЫ рдФрд░ рднी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рд╢ाрдпрдж рд╕ौрд░ рднौрддिрдХी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХो рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡िрдд рд╕ैрдж्рдзांрддिрдХ рдХुрд▓ рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХे рдЙрдд्рдкाрджрди рдХी рджрд░ рд╣ी рдЧрд▓рдд рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╕ौрд░ рднौрддिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЕреЬे рд╣ुрдпे рдеे рдХि рдпрд╣ рдоाрдбрд▓ рд╕рд╣ी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ूрд░्рдп рдХी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХे рд╣рд░ рдкрд╣рд▓ु рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╕реЮрд▓ рд░ूрдк рд╕े рд╣ोрддी рд╣ै।

рдЕрдиुрдкрд╕्рдеिрдд рд╕ौрд░ рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╣рд▓(Solving The Missing Solar Neutrino Problem)

рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рд╣рд▓ рдХрд░рдиे рдоे рджो рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдбिрдЯेрдХ्рдЯрд░ рдиे рдк्рд░рдоुрдЦ рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдИ рдеी, рдЗрд╕рдоे рд╕े рдПрдХ рдХрдиाрдбा рдХा рд╕рдбрдм्рдпुрд░ी рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдУрдм्рдЬрд░्рд╡ेрдЯрд░ी (Sudbury Neutrino Observatory (SNO))рддрдеा рджूрд╕рд░ा рдЬाрдкाрди рдХा рд╕ुрдкрд░-рдХाрдоीрдУрдХांрдбे рдбीрдЯेрдХ्рдЯрд░(Super-Kamiokande detector) рдеा। SNO рдоे рд╕ूрд░्рдп, рдкृрде्рд╡ी рдФрд░ рд╕ुрдкрд░рдиोрд╡ा рд╕े рдиिрдХрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХा рдЕрди्рд╡ेрд╖рдг рд╣ोрддा рд╣ै।

рдЬाрдкाрди рдХा рд╕ुрдкрд░-рдХाрдоीрдУрдХांрдбे рдбीрдЯेрдХ्рдЯрд░(The Super-Kamiokande detector in Japan)

рдЬाрдкाрди рдХा рд╕ुрдкрд░-рдХाрдоीрдУрдХांрдбे рдбीрдЯेрдХ्рдЯрд░(The Super-Kamiokande detector in Japan)

рд╕ेрд░ेрди्рдХोрд╡ рд╡िрдХिрд░рдг (Cherenkov radiation, рдЪेрд░ेрди्рдХोрд╡ рд╡िрдХिрд░рдг рдЕрдерд╡ा рд╡ाрд╡िрд▓ोрд╡-рд╕ेрд░ेрди्рдХोрд╡ рд╡िрдХिрд░рдг) рдПрдХ рд╡िрдж्рдпुрддрдЪुрдо्рдмрдХीрдп рд╡िрдХिрд░рдг рд╣ै рдЬो рддрдм рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдм рдХोрдИ рдЖрд╡ेрд╢िрдд рдХрдг (рдоुрдЦ्рдпрддः рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрди) рдХिрд╕ी рдкैрд░ाрд╡िрдж्рдпुрдд-рдоाрдз्рдпрдо рдоें рдЙрд╕ рдоाрдз्рдпрдо рдоें рдк्рд░рдХाрд╢ рдХे рдлेрдЬ рд╡ेрдЧ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡ेрдЧ рд╕े рдЧрддि рдХрд░े। рдЬрд▓ рдХे рднीрддрд░ рд╕्рдеिрдд рдиाрднिрдХीрдп рд░िрдПрдХ्рдЯрд░ рд╕े рдиिрдХрд▓рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдиीрд▓ рдЪрдордХ, рд╕ेрд░ेрди्рдХोрд╡ рд╡िрдХिрд░рдг рдХे рд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдиाрдо рд╕ोрд╡िрдпрдд рд╕ंрдШ рдХे рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рддрдеा 1958 рдХे рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╡िрдЬेрддा рдкाрд╡ेрд▓ рдЕрд▓ेрдХрд╕ेрд╡िрдЪ рд╕ेрд░ेрдирдХोрд╡ (Pavel Alekseyevich Cherenkov) рдХे рдиाрдо рдкрд░ рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ै рдЬिрди्рд╣ोрдиे рдЗрд╕े рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдк्рд░ाрдпोрдЧिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдЦोрдЬा (рдбिрдЯेрдХ्рдЯ рдХिрдпा) рдеा। рдЗрд╕ рдк्рд░рднाрд╡ рдХा рд╕ैрдж्рдзाрди्рддिрдХ рд╡िрд╡ेрдЪрди рдмाрдж рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдЖ рдЬो рдЖрдЗрди्рд╕рдЯाрдЗрди рдХे рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╕ाрдкेрдХ्рд╖рддाрд╡ाрдж рдХे рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдеा। рд╕ेрд░ेрди्рдХोрд╡ рд╡िрдХिрд░рдг рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХी рд╕ैрдж्рдзाрди्рддिрдХ рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा рдУрд▓िрд╡рд░ рд╣ेрд╡िрд╕ाрдЗрдб рдиे 1988-89рдоें рджी рдеी।

рдЬрдм рдХोрдИ рдЖрдиेрд╡ाрд▓ा рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдЬрд▓ рдоे рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрди рдпा рдо्рдпुрдЖрди рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддा рд╣ै, рдпрд╣ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрди рдЕрдкрдиी рдЧрддि рд╕े рд╕ेрд░ेрди्рдХोрд╡ рд╡िрдХिрд░рдг рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░ेрдЧा, рдЗрд╕ рд╡िрдХिрд░рдг рдХी рддीрд╡्рд░рддा рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХी рдКрд░्рдЬा рдХे рдЕрдиुрдкाрдд рдоे рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рддрде्рдп рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕े рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЖрдиेрд╡ाрд▓े рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХी рдКрд░्рдЬा рдХी рдЧрдгрдиा рдХрд░рддे рд╣ै।

рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рджोрд▓рди(Neutrino Oscillations)

рд╕ुрдкрд░-рдХाрдоीрдУрдХांрдбे рдбीрдЯेрдХ्рдЯрд░ рдкрд░ рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХो рдиे рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХे рдЧुрдгрдзрд░्рдоो рд╕े рд╕ंрдмрдзिрдд рдПрдХ рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдЦोрдЬ рдХी рдеी। рдЙрди्рд╣ोрдиे рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рджोрд▓рди рдХा рдк्рд░ाрдпोрдЧिрдХ рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХिрдпा। рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рджोрд▓рди рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдм рдПрдХ реЮ्рд▓ेрд╡рд░ рдХा рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рджूрд╕рд░े реЮ्рд▓ेрд╡рд░ рдХे рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдоे рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХा рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди рдЕрдд्рдпंрдд рдХрдо рдЕрд░्рдеाрдд 0.05-0.1 eV/c2 рдХे рдордз्рдп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрддрдиे рдЕрдд्рдпрд▓्рдк рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди рдХे рдХाрд░рдг рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди рд╕े рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рдХрд░ рдкाрддे рд╣ै। рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХा рдЬрди्рдо рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрди-рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдХे рд░ूрдк рдоे рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдо्рдпुрдЖрди-рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдпा рдЯाрдЙ-рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдоे рдмрджрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рднी рд╕ंрднрд╡ рд╣ै।

рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рджोрд▓рди(Neutrino Oscillations)

рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рджोрд▓рди(Neutrino Oscillations)

рд╕рдмрдб्рдпुрд░ी рдЯीрдо рдиे рдЕрдкрдиे рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрди-рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдк्рд░рд╡ाрд╣(electron-neutrino flux) рдХी рддुрд▓рдиा рд╕ुрдкрд░-рдХाрдоीрдУрдХांрдбे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдЯिрдХрддा рд╕े рдоाрдкे рдЧрдпे рдХुрд▓ рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो (total neutrino flux)рдк्рд░рд╡ाрд╣ рд╕े рдХी। рдЗрди рджोрдиो рдоुрд▓्рдпो рдХी рддुрд▓рдиा рд╕े SNO рдФрд░ рд╕ुрдкрд░-рдХाрдоीрдУрдХांрдбे рдХे рднौрддिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХो рдиे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕ौрд░ рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХी рдЧрдгрдиा рдХी। рдпрд╣ рдоूрд▓्рдп рд╕्рдЯैंрдбрд░्рдб рд╕ौрд░ рдоाрдбेрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ूрд░्рдп рдкрд░ рдКрд░्рдЬा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рд╣ी рдеी। рдЗрд╕рдХा рдЕрд░्рде рдпрд╣ рдеा рдХि рдЕрдиुрдкрд╕्рдеिрдд рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдиे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рдоे рдЕрдкрдиा реЮ्рд▓ेрд╡рд░ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрди-рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рд╕े рдо्рдпुрдЖрди-рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдоे рдмрджрд▓ा рдеा। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рд╕े рд╡े рдЗрди рдбिрдЯेрдХ्рдЯрд░ो рд╕े рдмрдЪ рдиिрдХрд▓े рдеे।

рдоूрд▓ рд▓ेрдЦ: THE SOLAR NEUTRINO PROBLEM

рд▓ेрдЦिрдХा рдХा рд╕ंрджेрд╢

рд▓ेрдЦिрдХा рдЫाрдд्рд░ рдФрд░ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╡िрдЬेрддाрдУं рдХे рдордз्рдп рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓ी 66рд╡ें рд▓िंрдбाрдЙ рдоिрдЯींрдЧ(66th Lindau Meeting) рдоे рддрдХाрдХी рдХाрдЬीрддा рд╕े рдоिрд▓ рдЪुрдХी рд╣ै। рдЙрдирдХा рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рджोрд▓рди рдкрд░ рд╣ी рдХेंрдж्рд░िрдд рдеा। рдЗрд╕ рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрдпाрди рдиे рд╣ी рд▓ेрдЦिрдХा рдХी рд░ूрдЪि рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рджोрд▓рди рдХी рд░ोрдЪрдХ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдоे рдЬрдЧाрдИ। рд▓ेрдЦिрдХा рдХो рдк्рд░ो рдЯрдХाрдХी рдХाрдЬीрддा рдХी рд╢ांрдд рдЫрд╡ि рдФрд░ рд╕рдорд░्рдкрдг рдиे рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा। рдк्рд░ोреЮेрд╕рд░ рд╕े рд╡ाрд░्рддा рдХे рдмाрдж рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рдХिрдпा рдХि рд╕ुрдкрд░-рдХाрдоिрдУрдХांрдбे рдбिрдЯेрдХ्рдЯрд░ рдХिрддрдиा рд╡िрд╢ाрд▓ рдк्рд░ोрдЬेрдХ्рдЯ рд╣ै। рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХो рдХी рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓рдХाрдп рдЯीрдо рд╕ुрдкрд░-рдХाрдоिрдУрдХांрдбे рдбीрдЯेрдХ्рдЯрд░ рдиे рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдпे рд╕рдорд░्рдкिрдд рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдЕрдкрдиे рдбाрдХ्рдЯрд░рд▓ рд╢ोрдз рдХाрд░्рдп рдоे рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рднौрддिрдХी рдоे рдЕрди्рдп рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХे рд╕ाрде рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рдмीрдо рдоे рди्рдпूрдЯ्рд░िрдиो рджोрд▓рди рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдЕрд╕्рдеिрд░рддा рдкрд░ рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рдЬोрдХि рдЕрдд्рдпाрдзिрдХ рд╕ाрдкेрдХ्рд╖ рдбीрдЬрдирд░ेрдЯ рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рдЬैрд╕े рд▓ाрд▓ рдорд╣ाрджाрдирд╡ рддाрд░ो (рдмीрдЯрд▓рдЧुрдЬ) рдоे рд╣ोрддी рд╣ै।

рд▓ेрдЦिрдХा рдпाрд╢िрдХा рдШрдИ(Yashika Ghai) рдк्рд░ोреЮेрд╕рд░ рдЯрдХाрдХी рдХाрдЬीрддा(Prof. Taakaki Kajita) рдХे рд╕ाрде

рд▓ेрдЦिрдХा рдпाрд╢िрдХा рдШрдИ(Yashika Ghai) рдк्рд░ोреЮेрд╕рд░ рддрдХाрдХी рдХाрдЬीрддा(Prof. Taakaki Kajita) рдХे рд╕ाрде

рд▓ेрдЦрдХ рдкрд░िрдЪрдп

рдпाрд╢िрдХा рдШрдИ(Yashika Ghai)

рд╕ंрдкाрджрдХ рдФрд░ рд▓ेрдЦрдХ : рдж рд╕िрдХ्рд░ेрдЯ्рд╕ рдЖреЮ рдпुрдиिрд╡рд░्рд╕(‘The secrets of the universe’)

рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдЧुрд░ुрдиाрдирдХ рджेрд╡ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдЕрдоृрддрд╕рд░ рд╕े рд╕ैрдж्рдзांрддिрдХ рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рднौрддिрдХी(theoretical plasma physics) рдоे рдкी рдПрдЪ рдбी рдХिрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЙрд╣ोрдиे рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рддрдеा рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХीрдп рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рдоे рддрд░ंрдЧ рддрдеा рдЕрд░ैрдЦिрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиाрдУं рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рд╡िрдЬ्рдЮाрди рддрдеा рд╢ोрдз рдоे рдЕрдкрдиा рдХрд░ीрдпрд░ рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддी рд╣ै।

Yashika is an editor and author at ‘The secrets of the universe’. She did her Ph.D. from Guru Nanak Dev University, Amritsar in the field of theoretical plasma physics where she studied waves and nonlinear structures in space and astrophysical plasmas. She wish to pursue a career in science and research.



from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2WWON5w
Share:

Wednesday, 15 May 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 14 :рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा 2 – рд╕ौрд░рдХрд▓ंрдХ, рд╕ौрд░рдЬ्рд╡ाрд▓ा рдФрд░ рд╕ौрд░рд╡ाрдпु

рд▓ेрдЦिрдХा рдпाрд╢िрдХा рдШрдИ(Yashika Ghai)

рдкिрдЫрд▓े рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдордиे рдЕрдкрдиे рд╕ौрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рд╕рдмрд╕े рдмреЬे рд╕рджрд╕्рдп рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХा рдкрд░िрдЪрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдеा। । ’рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдЪौрджрд╣рд╡ें рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХी рдЕрдзिрдХ рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ेंрдЧे। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд╕рддрд╣ рдкрд░ рд╕рддрдд рдЪрд▓ рд░рд╣ी рдХुрдЫ рдЕрдж्рднूрдд рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХो рдЬाрдиेंрдЧे।

рдЗрд╕ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рд╕ाрд░े рд▓ेрдЦों рдХो рдкрдврдиे рдХे рд▓िрдпे рдЗрд╕ рд▓िंрдХ рдкрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░ें।

рд╕ौрд░ рдХрд▓ंрдХ/рд╕ूрд░्рдпрдзрдм्рдмे(Sunspots)

рд╕ूрд░्рдп рдХे рдлोрдЯोрд╕्рдлिрдпрд░ рдоे рдЪрд▓рдиे рд╡ाрд▓ी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдоे рд╕рдмрд╕े рд╣рдЯрдХрд░ рджिрдЦाрдИ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рдЧрддिрд╡िрдзि рд╕ौрд░рдХрд▓ंрдХ рд╣ै। рд╕ौрд░рдХрд▓ंрдХ рд╕ूрд░्рдп рдХे рд╡рд╣ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдЪुंрдмрдХीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЕрдд्рдпाрдзिрдХ рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рддाрдкрдоाрди рдХрдо। рдХिрд╕ी рд╕ौрд░рдХрд▓ंрдХ рдХा рддाрдкрдоाрди 3800 K рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬो рдХि рдЖрд╕рдкाрд╕ рдХे рдлोрдЯोрд╕्рдлिрдпрд░ рддाрдкрдоाрди рд╕े 2000 K рдХрдо рд╣ै। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рд╕ौрд░ рдХрд▓ंрдХ рджीрдк्рддीрдоाрди рдлोрдЯोрд╕्рдлिрдпрд░ рдкृрд╖्рдарднूрдоी рдоे рдЧрд╣рд░े рдзрдм्рдмो рдХी рддрд░рд╣ рджिрдЦाрдИ рджेрддे рд╣ै।

рд╕ौрд░рдХрд▓рдХ, рд╕ूрд░्рдп рдзрдм्рдмे(Sunspots)

рд╕ौрд░рдХрд▓рдХ, рд╕ूрд░्рдп рдзрдм्рдмे(Sunspots)

рд╕ौрд░рдХрд▓ंрдХ рдХा рдк्рд░рдердо рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг

1610 рдоे рдЧैрд▓ेрд▓ी рдЧрд▓ीрд▓ीрдпो рдиे рдЕрдкрдиी рдирдИ рдЦोрдЬ рджूрд░рдмीрди рд╕े рд╕ौрд░рдХрд▓ंрдХो рдХो рдк्рд░рдердо рдмाрд░ рджेрдЦा рдеा। рдЕрдаाрд░рд╡ी рд╕рджी рдХे рдЕंрдд рддрдеा рдЙрди्рдиीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдХे рдЖрд░ंрдн рдЦрдЧोрд▓рд╡ौрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЗрди्рд╣े рд╕ूрд░ाрдЦ(hole) рд╕рдордЭрддे рдеे। рд╡े рдоाрдирддे рдеे рдХि рд╕ौрд░рдХрд▓ंрдХ рдРрд╕ी рдЦिреЬрдХीрдпा рд╣ै рдЬिрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ूрд░्рдп рдХी рдЖंрддрд░िрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХो рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЕрдм рд╣рдо рдЬाрдирддे рд╣ै рдХि рдпрд╣ рд╕рдм рд╡िрдЪिрдд्рд░ рдХрд▓्рдкрдиा рдоाрдд्рд░ рдеी। рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕ рд╕рдордп рдРрд╕ी рдХрд▓्рдкрдиाрдУं рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░рдиा рдЖрд╕ाрди рдеा।

рд╕ौрд░рдХрд▓ंрдХ рдЖрд░ंрдн рдХे рд▓рдЧрднрдЧ 1,000 km рд╡्рдпाрд╕ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рдЖрд░ंрдн рд╣ोрддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХा рдЖрдХाрд░ рдФрд░ рдЖрдХृрддि рдзीрдоे рдзीрдоे рдЙрд╕рдХे рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХे рд╕ाрде рдмрджрд▓рддी рд╣ै। рдПрдХ рдкूрд░्рдгрдд: рд╡्рдпрд╕्рдХ рд╕ौрд░ рдХрд▓ंрдХ рдХे рджो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рднाрдЧ рд╣ोрддे рд╣ै। рдпे рднाрдЧ рд╣ै рдЖंрддрд░िрдХ рдЧрд╣рд░ा рднाрдЧ рдк्рд░рдЪ्рдЫाрдпा(umbra ) рдФрд░ рдмाрд╣्рдп рд╣рд▓्рдХे рд░ंрдЧ рдХा рдЙрдкрдЪ्рдЫाрдпा(penumbra )।

рдЖंрддрд░िрдХ рдЧрд╣рд░ा рднाрдЧ рдк्рд░рдЪ्рдЫाрдпा(umbra ) рдФрд░ рдмाрд╣्рдп рд╣рд▓्рдХे рд░ंрдЧ рдХा рдЙрдкрдЪ्рдЫाрдпा(penumbra )

рдЖंрддрд░िрдХ рдЧрд╣рд░ा рднाрдЧ рдк्рд░рдЪ्рдЫाрдпा(umbra ) рдФрд░ рдмाрд╣्рдп рд╣рд▓्рдХे рд░ंрдЧ рдХा рдЙрдкрдЪ्рдЫाрдпा(penumbra )

рд╕ौрд░ рдХрд▓ंрдХ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рдоे рд╕ंрдХेрди्рдж्рд░िрдд рдЪुрдо्рдмрдХीрдп рдЕрднिрд╡ाрд╣(concentrated magnetic flux) рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ाрдоाрди्рдпрдд: рдпुрдЧ्рдо рдоे рд╡िрдкрд░ीрдд рдЪुंрдмрдХीрдп рдз्рд░ुрд╡ो рдХे рд╕ाрде рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддे рд╣ै। рдпрд╣ рдз्рдпाрди рджेрдиे рдпोрдЧ्рдп рддрде्рдп рд╣ै рдХि рд╕ौрд░рдХрд▓ंрдХो рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा 11.2 рд╡рд░्рд╖ рдХे рд╕ौрд░ рдЪрдХ्рд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдмрджрд▓рддे рд░рд╣рддी рд╣ै।

рд╕ौрд░ рдЪрдХ्рд░ рд╕ौрд░ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХा рдХाрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдоे рд╕ूрд░्рдп рдХा рдЪुंрдмрдХिрдп рдз्рд░ुрд╡ рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЪрдХ्рд░ рдХे рдЪрд░рдо рдкрд░ рд╕ूрд░्рдп рдкрд░ рдЪुंрдмрдХीрдп рддुреЮाрди рдЖрддे рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рдордп рд╡рд╣ рд╕ौрд░рдХрд▓ंрдХ рдФрд░ рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ा(solar flares) рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рддा рд╣ै рдЬोрдХि рдкृрде्рд╡ी рдХी рдУрд░ рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рдХी рдзाрд░ा рдк्рд░рд╡ाрд╣ीрдд рдХрд░рддे рд░рд╣рддा рд╣ै। рд╕ौрд░ рддुреЮाрдиो рд╕े рдоौрд╕рдо рдХी рднрд╡िрд╖्рдпрд╡ाрдгी рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рддрдеा рдЬीрдкीрдПрд╕ рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХे рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдХो рдХ्рд╖рддि рдкрд╣ुंрдЪрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХे рд╕ाрде рд░ेрдбीрдпो, рд╕ंрдЪाрд░ рдк्рд░рдгाрд▓ी рддрдеा рдз्рд░ुрд╡ो рдХे рдЙрдкрд░ рд╕े рдЙреЬाрди рднрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрдоाрдиो рдХे рдХंрдк्рдпुрдЯрд░ рднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрддे рд╣ै।

рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ा (Solar Prominence)

рд╕ूрд░्рдпрдЧ्рд░рд╣рдг рдХे рджौрд░ाрди рд╕ूрд░्рдп рдХी рд▓ी рдЧрдИ рддрд╕्рд╡ीрд░ों рдоे рдХ्рд░ोрдоोрд╕्рдлिрдпрд░ рд╕े рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓(corona) рддрдХ рдЙрдарддी рд╣ुрдИ рд▓ाрд▓ рд▓рдкрдЯे рджेрдЦी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдпे рд▓ाрд▓ рдЪрдордХ рд╡ाрд▓ी рд▓рдкрдЯे рд╡рд▓рдп рд░ूрдк рдоे рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै рдЬिрд╕े рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ा рдХрд╣рддे рд╣ै। рдпे рд╕ूрд░्рдп рдкрд░ рдЪрд▓ рд░рд╣ी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдоे рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЧрддिрд╡िрдзिрдпो рдоे рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ा рд╡िрд╢ाрд▓ рд╡рд▓рдпाрдХाрд░ рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕рддрд╣ рд╕े рдиिрдХрд▓рдХрд░ рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪрдиे рд╡ाрд▓ी рдЪрдордХрджाрд░ рд╕ंрд░рдЪрдиा рд╣ै। рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ा рд╕ाрдоाрди्рдпрдд: рдХुрдЫ рджिрдиो рддрдХ рд░рд╣рддी рд╣ै। рд╕्рдеिрд░ рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдпें рдорд╣िрдиो рддрдХ рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдоे рдмрдиी рд░рд╣ рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдпे рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоे рд╣рдЬाрд░ो рдХिрдоी рджूрд░ рддрдХ рдЬाрдХрд░ рд╡ाрдкिрд╕ рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕рддрд╣ рддрдХ рд╡рд▓рдп рдмрдиाрддी рд╣ै, рдЗрдирдХी рдЙंрдЪाрдИ рдкृрде्рд╡ी рдХे рд╡्рдпाрд╕ рдХा рднी рдХрдИ рдЧुрдгा рд╣ोрддी рд╣ै।

рд╕ूрд░्рдп рдХा рдЖंрддрд░िрдХ рдбाрдпрдиेрдоो рдЪुंрдмрдХीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдмрдиाрддा рд╣ै। рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдУं рдХा рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рдЗрди рдЪुंрдмрдХीрдп рд░ेрдЦाрдУ рдоे рдоोреЬ рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд▓рдп рдмрдиाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рдоुрдЦ्рдпрдд: рд╡िрдж्рдпुрдд рд░ूрдк рд╕े рдЖрд╡ेрд╢िрдд рд╣ाрдпрдб्рд░ोрдЬрди рдФрд░ рд╣िрд▓िрдпрдо рдХी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрди рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдУं рдоे рд╡िрд╕्рдлोрдЯ рдЪुंрдмрдХीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоे рдЕрд╕्рдеिрд░рддा рдЖрдиे рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै। рддрдм рдпрд╣ рд╡िрд╕्рдлोрдЯ рдмाрд╣рд░ рдХी рдУрд░ рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рдХो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоे рдзрдХेрд▓ рджेрддा рд╣ै।

рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ा (Solar Prominence)

рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ा (Solar Prominence)

рд╕ौрд░ рд╡ाрдпु(Solar Wind)

рд╣рдо рд╕рдм рдЬाрдирддे рд╣ै рдХि рд╕ूрд░्рдп рд╕рднी рддрд░ंрдЧрджैрдзрд░्рдп рдоे рд╡िрдж्рдпुрдд рдЪुंрдмрдХीрдп рд╡िрдХिрд░рдг рдЙрдд्рд╕рд░्рдЬिрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рд╣рдордиे рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЪрд░्рдЪा рдХी рд╣ै рдХि рд╕ौрд░рдЪрдХ्рд░ рдХे рдЪрд░рдо рдоे рд╕ूрд░्рдп рдЕрдд्рдпंрдд рддीрд╡्рд░ рдЧрддि рдХी рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рдХрдгो рдХी рдзाрд░ा рднी рдкृрде्рд╡ी рдХी рдУрд░ рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдЬिрд╕े рд╕ौрд░ рд╡ाрдпु рдХрд╣рддे рд╣ै। рд╕ौрд░ рд╡ाрдпु рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдШрдЯрдХ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрди рдФрд░ рдк्рд░ोрдЯाрди рд╣ोрддे рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡ाрдпुрдзाрд░ा рдХे рдЧुрдг рд▓рдЧाрддाрд░ рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрддे рд░рд╣рддे рд╣ै। рд╕ूрд░्рдп рдкрд░ рд╡ाрдпु рдХे рдЙрдж्рдЧрдо рд╕्рдерд▓ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднी рдЗрд╕рдоे рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдЖрддे рд░рд╣рддे рд╣ै। рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХे рдЫीрдж्рд░ो(coronal holes) рдкрд░ рдЗрд╕рдХी рдЧрддि рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддी рд╣ै, рдЗрди рд╕्рдерд▓ो рдкрд░ рдЗрд╕рдХी рдЧрддि 800 рдХिрдоी/рд╕ेрдХंрдб рд╣ोрддी рд╣ै।

рд╣рдоाрд░ी рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЗрди рдКрд░्рдЬाрд╡ाрди рдХрдгो рдХी рд╕рддрдд рдмрд░рд╕ाрдд рд╣ोрддे рд░рд╣рддी рд╣ै। рдкृрде्рд╡ी рдХा рдЪुंрдмрдХीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕ौрд░ рд╡ाрдпु рдХो рдкृрде्рд╡ी рдХी рд╕рддрд╣ рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪрдиे рд╕े рдмрдЪाрддा рдеा। рдпрд╣ рдЪुंрдмрдХीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЗрди рдХрдгो рдХो рдз्рд░ुрд╡िрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ो рдХी рдУрд░ рдоोреЬ рджेрддा рд╣ै। рдЗрди्рд╣ी рдЖрд╡ेрд╢िрдд рдХрдгो рдХे рдХाрд░рдг рдз्рд░ुрд╡ो рдкрд░ рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рдз्рд░ुрд╡ीрдп рдЬ्рдпोрддि, рдпा рдоेрд░ुрдЬ्рдпोрддि (Auroras)рдмрдирддी рд╣ै। рдЬिрд╕ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдкृрде्рд╡ी рдХा рдЪुंрдмрдХीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЗрди рдЖрд╡ेрд╢िрдд рдХрдгो рд╕े рдЯрдХрд░ाрддा рд╣ै рдЙрд╕ рд╕्рдерд▓ рдкрд░ рдПрдХ рдзрдиुрд╖ рдХे рдЖрдХाрд░ рдХा рдЭुрдХाрд╡(bow shock) рдмрдирддा рд╣ै।

рд▓ेрдЦिрдХा рдХा рд╕ंрджेрд╢

рд╣рдо рднौрддिрдХी рдХे рдоूрд▓рднूрдд рдиिрдпрдоों рдХो рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рд╕े рд╕рдордЭ рд╕рдХрддे рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рд░ोрдЪрдХ рддрде्рдп рд╣ै рдХि рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рд╕े рд╣ी рдоाрдирд╡ рдХे рд▓ाрдн рдХे рд▓िрдпे рдирдИ рддрдХрдиिрдХे рд╡िрдХрд╕ीрдд рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдУं рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рднी рдПрдХ рдРрд╕ा рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै। рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдУं рдХी рд╡рд▓рдпाрдХाрд░ рдЖрдХृрддि рдиे рд╕ूрд░्рдп рдХी рдордЬрдмूрдд рдЪुंрдмрдХीрдп рд░ेрдЦाрдУं рдХी рдЙрдкрд╕्рддिрдеि рджिрдЦाрдИ рдеी। рдиाрднिрдХिрдп рднौрддिрдХी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЗрд╕ी рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╕ंрд▓рдпрди рд░िрдпेрдХ्рдЯрд░ो рдоे рд╡рд▓рдп рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी рдЪुंрдмрдХीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд░ेрдЦाрдУं рд╕े рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рдХो рдкрд░िрд░ोрдзिрдд рд░рдЦрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ै। рдпрджि рдпрд╣ рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕реЮрд▓ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддो рдоाрдирд╡ рдХे рдкाрд╕ рдк्рд░рджुрд╖рдг рд░рд╣िрдд рдЕрдиंрдд рдКрд░्рдЬा рдХा рд╕्рд░ोрдд рд╣ोрдЧा рдФрд░ рдиाрднिрдХिрдп рдКрд░्рдЬा рдХे рдПрдХ рдирдпे рдпुрдЧ рдХा рдЖрд░ंрдн!

рдоूрд▓ рд▓ेрдЦ : STRUCTURE OF SUN – SUNSPOTS, PROMINENCES AND SOLAR WIND

рд▓ेрдЦрдХ рдкрд░िрдЪрдп

рдпाрд╢िрдХा рдШрдИ(Yashika Ghai)

рд╕ंрдкाрджрдХ рдФрд░ рд▓ेрдЦрдХ : рдж рд╕िрдХ्рд░ेрдЯ्рд╕ рдЖреЮ рдпुрдиिрд╡рд░्рд╕(‘The secrets of the universe’)

рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдЧुрд░ुрдиाрдирдХ рджेрд╡ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдЕрдоृрддрд╕рд░ рд╕े рд╕ैрдж्рдзांрддिрдХ рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рднौрддिрдХी(theoretical plasma physics) рдоे рдкी рдПрдЪ рдбी рдХिрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЙрд╣ोрдиे рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рддрдеा рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХीрдп рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рдоे рддрд░ंрдЧ рддрдеा рдЕрд░ैрдЦिрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиाрдУं рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рд╡िрдЬ्рдЮाрди рддрдеा рд╢ोрдз рдоे рдЕрдкрдиा рдХрд░ीрдпрд░ рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддी рд╣ै।

Yashika is an editor and author at ‘The secrets of the universe’. She did her Ph.D. from Guru Nanak Dev University, Amritsar in the field of theoretical plasma physics where she studied waves and nonlinear structures in space and astrophysical plasmas. She wish to pursue a career in science and research.



from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2Hsj1qM
Share:

Monday, 13 May 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 13 :рд╕ूрд░рдЬ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा – I

рд▓ेрдЦिрдХा рдпाрд╢िрдХा рдШрдИ(Yashika Ghai)

рдоंрджाрдХिрдиी рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧा(The Milky way) рдоे рд▓рдЧрднрдЧ 1 рдЦрд░рдм рддाрд░े рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рд▓िрдпे рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддाрд░ा рд╕ूрд░्рдп рд╣ै। рдпрд╣ рд╡рд╣ рддेрдЬрд╕्рд╡ी рддाрд░ा рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдкрд░िрдХ्рд░рдоा рдкृрде्рд╡ी рдЕрди्рдп рдЧ्рд░рд╣ों рдХे рд╕ाрде рдХрд░рддी рд╣ै। рдЖрдЬ рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рд╕ूрд░्рдп рдХो рдХрд░ीрдм рд╕े рдЬाрдиेंрдЧे। ’рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рддेрд░рд╣ंрд╡े рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдФрд░ рд░ूрдкрд░ेрдЦा рдоे рдмाрд░े рдоे рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ेंрдЧे।

рдЗрд╕ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рд╕ाрд░े рд▓ेрдЦों рдХो рдкрдврдиे рдХे рд▓िрдпे рдЗрд╕ рд▓िंрдХ рдкрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░ें।

рд╕ूрд░्рдп рд╣рдоाрд░े рд╕рдмрд╕े рд╕рдоीрдк рдХा рддाрд░ा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рд╣рдо рдЗрд╕ рддाрд░े рдХे рдмाрд░े рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЬाрдирдиे рдФрд░ рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиे рдХे рдЕрдзिрдХ рдоौрдХे рдоिрд▓े рд╣ै। рдпрд╣ рдЕрдХेрд▓ा рддाрд░ा рд╣ै рдЬिрд╕े рд╣рдо рдбिрд╕्рдХ рдХे рд░ूрдк рдоे рджेрдЦ рдкाрддे рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдЕрди्рдп рддाрд░े рд╣рдоे рдХेрд╡рд▓ рдмिंрджु рд░ूрдк рдоे рд╣ी рджिрдЦрддे рд╣ै। рдЖрдзुрдиिрдХ рдкрд░िрд╖्рдХृрдд рдЙрдкрдХрд░рдг рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХुрд╢рд▓ рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рддрдХрдиीрдХ рдиे рд╣рдоे рд╕ूрд░्рдп рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рднौрддिрдХ рдЧुрдгрдзрд░्рдоो рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдХे рдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░рджाрди рдХिрдпे рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╣рдо рд╕ूрд░्рдп рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдЙрдЧ्рд░ рдмाрд╣्рдп рдкрд░рддो рдХो рд╣ी рджेрдЦ рдкाрддे рд╣ै। рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рднौрддिрдХी рдХे рдиिрдпрдоों рдФрд░ рд╕ूрд░्рдп рдХी рдмाрд╣्рдп рдкрд░рддो рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдХो рдЬोреЬ рдХрд░ рдЙрд╕рдХी рдЖंрддрд░िрдХ рдкрд░рддो рдХे рдмाрд░े рдоे рдЕрдиुрдоाрди рд▓рдЧाрддे рд╣ै। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा, рдШрдЯрдХो рдФрд░ рдЙрд╕рдоे рдЪрд▓рд░рд╣ी рднिрди्рди рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдкрд░ीрдЪрдп рджेрдЦेंрдЧे।

рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा

рдЗрд╕рдХे рдкрд╣рд▓े рд╡ाрд▓े рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдордиे рд╣рд░्рдЯ्рдЬрд╕्рдк्рд░ंрдЧ-рд░рд╕ेрд▓ рдЖрд░ेрдЦ(THE HERTZSPRUNG RUSSELL DIAGRAM) рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдЖрдзाрд░िрдд рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ूрд░्рдп G рд╡рд░्рдЧ рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЕрдиुрдХ्рд░рдо рдХा рддाрд░ा рд╣ै। рдЗрд╕े рдЕрдиौрдкрдЪाрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдкीрд▓ा рд╡ाрдорди(yellow dwarf) рддाрд░ा рднी рдХрд╣рддे рд╣ै। рдЗрд╕рдоे 73% рд╣ाрдпрдб्рд░ोрдЬрди рдФрд░ 25% рд╣िрд▓िрдпрдо рд╣ै। рд╕ूрд░्рдп рдХे рдЕंрджрд░ рдЕрди्рдп рднाрд░ी рддрдд्рд╡ рдЬैрд╕े рдЖрдХ्рд╕ीрдЬрди, рдХाрд░्рдмрди , рдиिрдЖрди рдФрд░ рд▓ोрд╣ा рдЕрдд्рдпрд▓्рдк рдоाрдд्рд░ा рдоे рдоौрдЬूрдж рд╣ै।

рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╡िрднिрди्рди рдкрд░рддें

рд╕ूрд░्рдп рдХे рджोрдиो рдоुрдЦ्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ै, рдЖंрддрд░िрдХ рддрдеा рдмाрд╣्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░। рдЖंрддрд░िрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕ौрд░ рдХेंрдж्рд░рдХ(solar core) рддрдеा рдЙрд╕рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рдХ्рд░рдорд╢: рд╡िрдХिрд░рдг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ (radiation) рддрдеा рд╕ंрд╡рд╣рдг(convective) рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рдмрдиा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╕ौрд░рдХेंрдж्рд░рдХ рдоे рддाрдкрдиाрднिрдХिрдп рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдпें рдЪрд▓рддे рд░рд╣рддी рд╣ै। рдпрд╣ी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдпें рд╣ी рд╕ूрд░्рдп рдХी рдк्рд░рдЪुрд░ рдКрд░्рдЬा рдХा рд╕्рд░ोрдд рд╣ै। рдЗрд╕ рдЖंрддрд░िрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдмाрд╣рд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕ौрд░ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рднाрдЧ рд╣ै , рдлोрдЯोрд╕्реЮिрдпрд░( photosphere), рдХ्рд░ोрдоोрд╕्реЮिрдпрд░( chromosphere), рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХ्рд╖ेрдд्рд░(transition) рдФрд░ рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдпा рдХोрд░ोрдиा(corona)।

рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा

рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा

рдлोрдЯोрд╕्рдлिрдпрд░(Photosphere)

рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдиाрдо рд╕े рд╣ी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдлोрдЯोрд╕्рдлिрдпрд░ рд╕ूрд░्рдп рдХा рджृрд╢्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рдиिрдХрд▓рдиे рд╡ाрд▓ा рдк्рд░рдХाрд╢ рд╕ौрд░ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХे рднाрдЧो рдХो рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рд╕ौрд░ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоे рдлोрдЯोрд╕्рдлिрдпрд░ рдХे рдмाрдж рдХा рдЕрдЧрд▓ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдлोрдЯोрд╕्реЮिрдпрд░ рдХी рддीрд╡्рд░ рдЪрдордХ рдХे рдХाрд░рдг рдЕрджृрд╢्рдп рд╣ै। рд╕ूрд░्рдп рдкрд░ рдЪुंрдмрдХीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╕ौрд░ рдХрд▓ंрдХ(sunspots) рдЗрд╕ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоे рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддे рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рддाрдкрдоाрди 5770 K-5780 K рдХे рдордз्рдп рд╣ोрддा рд╣ै।

рдХ्рд░ोрдоोрд╕्рдлीрдпрд░(The Chromosphere)

рдХ्рд░ोрдо рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рд░ंрдЧ, рдФрд░ рдХ्рд░ोрдоोрд╕्рдлिрдпрд░ рдиाрдо рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдпрд╣ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣рд▓्рдХी рдЧुрд▓ाрдмी рдпा рд╣рд▓्рдХी рд▓ाрд▓ рдЖрднा рд▓िрдпे рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рдШрдирдд्рд╡ рдЕрдд्рдпंрдд рдХрдо рдЕрд░्рдеाрдд рдкृрде्рд╡ी рдХे рд╕рдоुрдж्рд░ рд╕рддрд╣ рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рд╕े 8-10 рдЧुрдгा рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕े рдХेрд╡рд▓ рд╕ूрд░्рдпрдЧ्рд░рд╣рдг рдХे рд╕рдордп рд╣ी рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рддाрдкрдоाрди рд▓рдЧрднрдЧ 20,000 K рд╣ोрддा рд╣ै।

рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХ्рд╖ेрдд्рд░(Transition Region)

рдХ्рд░ोрдоोрд╕्рдлिрдпрд░ рдХे рдмाрдж рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЖрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоे рддाрдкрдоाрди рдЕрдЪाрдирдХ рд╣ी 20,000 K рд╕े рдмреЭрдХрд░ 1,000,000 K рддрдХ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рдкृрде्рд╡ी рд╕े рджेрдЦा рдирд╣ी рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕े рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХे рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ों рдж्рд╡ाрд░ा рдкрд░ाрдмैंрдЧрдиी(ultraviolet) рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдХे рд▓िрдпे рд╕ंрд╡ेрджी рдЙрдкрдХрд░рдгो рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓(The Corona)

рд╕ूрд░्рдп рдХा рд╕рдмрд╕े рдмाрд╣्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдпा рдХोрд░ोрдиा рд╣ै। рдпрд╣ рдХ्рд░ोрдоोрд╕्реЮिрдпрд░ рдХा рд╕рд╣рдЬ рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЧुрдгрдзрд░्рдоो рдХे рдЕрдд्рдпाрдзिрдХ рднिрди्рди рд╣ै। рдХोрд░ोрдиा рдХो рд╕ूрд░्рдпрдЧ्рд░рд╣рдг рдХे рд╕рдордп рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ूрд░्рдп рдХे рдЖंрддрд░िрдХ рднाрдЧ рдХे рдХो рдШेрд░े рд╣ुрдпे рдПрдХ рдЖрднाрдоंрдбрд▓ рдХे рдЬैрд╕े рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рдмाрд╣्рдп рднाрдЧ рд╕ूрд░्рдп рдХी рдбिрд╕्рдХ рд╕े рдмрд╣ुрдд рджूрд░ рддрдХ рдЧ्рд░рд╣ों рдХे рдордз्рдп рдХे рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рддрдХ рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рддाрдкрдоाрди рджрд╕ рд▓ाрдЦ рдбीрдЧ्рд░ी рдХेрд▓्рд╡िрди рддрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рд╡िрд╕ंрдЧрддि рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрд░рдЪрдиा рдоे рд╕्рд░ोрдд рдХा рддाрдкрдоाрди рдЕрдд्рдпंрдд рдХрдо рд╣ै рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рдЗрддрдиा рдЕрдзिрдХ рдЙрд╖्рдг рдХैрд╕े рдХрд░ рджेрддा рд╣ै ? рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд 5900 K рддाрдкрдоाрди рдХे рд╢ीрддрд▓ рдлोрдЯोрд╕्рдлिрдпрд░ рд╕े рдЙрд╖्рдоा рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рд╣ोрдХрд░ рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХो рджрд╕ рд▓ाрдЦ рдбीрдЧ्рд░ी рдХेрд▓्рд╡िрди рддрдХ рдХैрд╕े рдЙрд╖्рдг рдХрд░ рджेрддी рд╣ै ? рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХो рдЙрд╖्рдгрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХा рд╕्рд░ोрдд рдХुрдЫ рдФрд░ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣ीрдпे। рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдХी рдЕрдирд╕ुрд▓рдЭी рдкрд╣ेрд▓ीрдпो рдоे рд╕े рдПрдХ рд╣ै : рд╕ौрд░ рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХा рдЙрд╖्рдг рд╣ोрдиे рдХी рдкрд╣ेрд▓ी।

рд╕ूрд░्рдпрдЧ्рд░рд╣рдг рдХे рджौрд░ाрди рд▓िрдпा рдЧрдпा рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХा рдЪिрдд्рд░

рд╕ूрд░्рдпрдЧ्рд░рд╣рдг рдХे рджौрд░ाрди рд▓िрдпा рдЧрдпा рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХा рдЪिрдд्рд░

рдоाрдирд╡ рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХे рдмाрд░े рдоे рд╢рддाрдм्рджिрдпों рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рд░рдЦрддा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕े рдЗрд╕рдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рдФрд░ рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдмाрд░े рдоे рдЬाрдирдХाрд░ी рдирд╣ी рдеी। рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХो рдХो рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рджृрд╖्рдЯिрдн्рд░рдо рд╣ी рд▓рдЧрддा рдеा। рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдХेрдк्рд▓рд░ рдЬैрд╕े рдЦрдЧोрд▓рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЗрд╕рдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдк्рд░рдХृрддि рд╕े рдЕрдирдЬाрди рдеे। 1869 рдоे рдЕрдоेрд░ीрдХрди рдЦрдЧोрд▓рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдбрдм्рд▓्рдпु рд╣ाрд░्рдХрдиेрд╕(W. Harkness) рддрдеा рд╕ी рдП рдпंрдЧ(C. A. Young) рдиे рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рд╕ौрд░ рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХे рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж 1930 рдоे реЮ्рд░ेंрдЪ рднौрддिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдмी рд▓ाрдпрдЯ(B. Lyot) рдиे рдХ्рд░ोрдиोрдЧ्рд░ाреЮ рдЙрдкрдХрд░рдг рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХा рдк्рд░рдердо рдЪिрдд्рд░ рд▓िрдпा। рдЗрд╕ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоे рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ा(solar prominence) рдЬैрд╕ी рд╕ंрд░рдЪрдиाрдпे рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै।

рд╕्рдХाрдпрд▓ैрдм (Skylab) рдж्рд╡ाрд░ा 1973 рдоे рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ा рдХा рдЪिрдд्рд░

рд╕्рдХाрдпрд▓ैрдм (Skylab) рдж्рд╡ाрд░ा 1973 рдоे рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ा рдХा рдЪिрдд्рд░

рд▓ेрдЦिрдХा рдХा рд╕ंрджेрд╢

рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рд▓ेрдЦ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдоे рд╣рдордиे рдПрдХ рдирдИ рд╢ाрдЦा рд╕ौрд░ рднौрддिрдХी (Solar Physics) рдХा рдкрд░िрдЪрдп рдХрд░ाрдпा рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рднौрддिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╣ै рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोрдиे рдЕрд▓्реЮрд╡ेрди рддрд░ंрдЧो(Alfven waves) рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рд╣ै рдЬोрдХि рд╕ौрд░ рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХे рдЕрд╕ाрдоाрди्рдп рд░ूрдк рд╕े рдЙрд╖्рдг рд╣ोрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╕ंрднाрд╡िрдд рд░ूрдк рд╕े рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдпрджि рдЖрдк рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХो рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ै рддो рдЖрдкрдХो рд╡िрдж्рдпुрддрдЧрддिрдХी(Electrodynamics) рддрдеा рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рднौрддिрдХी рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдЗрд╕ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдЕрдЧрд▓े рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕рддрд╣ рдХे рдХुрдЫ рдЧुрдгрдзрд░्рдоो рдЬैрд╕े рд╕ौрд░ рдХрд▓ंрдХ(Sunspots), рд╕ौрд░ рдЬ्рд╡ाрд▓ा(Solar Flares) рдХे рдмाрд░े рдоे рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ेंрдЧे।

рдоूрд▓ рд▓ेрдЦ : THE STRUCTURE OF SUN – I

рд▓ेрдЦрдХ рдкрд░िрдЪрдп

рдпाрд╢िрдХा рдШрдИ(Yashika Ghai)

рд╕ंрдкाрджрдХ рдФрд░ рд▓ेрдЦрдХ : рдж рд╕िрдХ्рд░ेрдЯ्рд╕ рдЖреЮ рдпुрдиिрд╡рд░्рд╕(‘The secrets of the universe’)

рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдЧुрд░ुрдиाрдирдХ рджेрд╡ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдЕрдоृрддрд╕рд░ рд╕े рд╕ैрдж्рдзांрддिрдХ рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рднौрддिрдХी(theoretical plasma physics) рдоे рдкी рдПрдЪ рдбी рдХिрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЙрд╣ोрдиे рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рддрдеा рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХीрдп рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рдоे рддрд░ंрдЧ рддрдеा рдЕрд░ैрдЦिрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиाрдУं рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рд╡िрдЬ्рдЮाрди рддрдеा рд╢ोрдз рдоे рдЕрдкрдиा рдХрд░ीрдпрд░ рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддी рд╣ै।

Yashika is an editor and author at ‘The secrets of the universe’. She did her Ph.D. from Guru Nanak Dev University, Amritsar in the field of theoretical plasma physics where she studied waves and nonlinear structures in space and astrophysical plasmas. She wish to pursue a career in science and research.



from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2Yuqbl7
Share:

Sunday, 12 May 2019

рд░рдбाрд░ (Radar) рдХ्рдпा рд╣ै рдФрд░ рдХैрд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рд╣ै ?

рд░рдбाрд░ (Radar) рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рд╡ाрд▓ी рдПрдХ рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╣ै рдЬो рд╕ूрдХ्рд╖्рдорддрд░ंрдЧों(рдоाрдЗрдХ्рд░ोрд╡ेрд╡) рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдЧрддिрдоाрди рд╡рд╕्рддुрдУं рдЬैрд╕े рд╡ाрдпुрдпाрди, рдЬрд▓рдпाрди, рдоोрдЯрд░рдЧाрдб़िрдпों рдЖрджि рдХी рджूрд░ी (рдкрд░ाрд╕), рдКंрдЪाрдИ, рджिрд╢ा, рдЪाрд▓ рдЖрджि рдХा рджूрд░ рд╕े рд╣ी рдкрддा рдЪрд▓ рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдоौрд╕рдо рдоें рддेрдЬी рд╕े рдЖ рд░рд╣े рдкрд░िрд╡рд░्рддрдиों (weather formations) рдХा рднी рдкрддा рдЪрд▓ рдЬाрддा рд╣ै। ‘рд░рдбाрд░’ (RADAR) рд╢рдм्рдж рдоूрд▓рддः рдПрдХ рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рд░ूрдк рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХी рдиौрд╕ेрдиा рдиे 1940 рдоें ‘рд░ेрдбिрдпो рдбिрдЯेрдХ्рд╢рди рдРрдг्рдб рд░ेंрдЬिंрдЧ’ (radio detection and ranging) рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдеा। рдмाрдж рдоें рдпрд╣ рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рд░ूрдк рдЗрддрдиा рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ो рдЧрдпा рдХि рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдоें рдЖ рдЧрдпा рдФрд░ рдЕрдм рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे рдмрдб़े рдЕрдХ्рд╖рд░ों (рдХैрдкिрдЯрд▓) рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬाрддा।

рд░рдбाрд░ рдХा рдЖрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдЯेрд▓рд░ рд╡ рд▓िрдпो рдпंрдЧ (Teller and Liyo ying  (рдпू.рдПрд╕.рдП.) рдиे рд╡рд░्рд╖ 1922 рдоें рдХिрдпा рдеा। рдпрд╣ рдпंрдд्рд░ рдЖрдХाрд╢ рдоें рдЖрдиे-рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╡ाрдпुрдпाрдиों рдХे рд╕ंрдЪाрд▓рди рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╕्рдеिрддि рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░рдиे рдХे рдХाрдо рдЖрддा рд╣ै। рд░рдбाрд░, рдПрдХ рдпंрдд्рд░ рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рджूрд░ рдХी рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдоें рддрдеा рдЙрдирдХी рд╕्рдеिрддि, рдЕрд░्рдеाрдд्‌ рджिрд╢ा рдФрд░ рджूрд░ी, рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЖँрдЦों рд╕े рдЬिрддрдиी рджूрд░ рджिрдЦाрдИ рдкрдб़ рд╕рдХрддा рд╣ै,

 рдХोрд╣рд░ा, рдзुंрдз, рд╡рд░्рд╖ा, рд╣िрдордкाрдд, рдзुँрдЖ рдЕрдерд╡ा рдЕँрдзेрд░ा, рдЗрдирдоें рд╕े рдХोрдИ рднी рдЗрд╕рдоें рдмाрдзрдХ рдирд╣ीं рд╣ोрддे। рдХिंрддु рд░рдбाрд░ рдЖँрдЦ рдХी рдкूрд░ी рдмрд░ाрдмрд░ी рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рд╕े рд╡рд╕्рддु рдХे рд░ंрдЧ рддрдеा рдмрдиाрд╡рдЯ рдХा рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдм्рдпोрд░ा рдирд╣ीं рдЬाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा, рдХेрд╡рд▓ рдЖрдХृрддि рдХा рдЖрднाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै।

рдХोрд╣рд░ा, рдзुंрдз, рд╡рд░्рд╖ा, рд╣िрдордкाрдд, рдзुँрдЖ рдЕрдерд╡ा рдЕँрдзेрд░ा, рдЗрдирдоें рд╕े рдХोрдИ рднी рдЗрд╕рдоें рдмाрдзрдХ рдирд╣ीं рд╣ोрддे। рдХिंрддु рд░рдбाрд░ рдЖँрдЦ рдХी рдкूрд░ी рдмрд░ाрдмрд░ी рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рд╕े рд╡рд╕्рддु рдХे рд░ंрдЧ рддрдеा рдмрдиाрд╡рдЯ рдХा рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдм्рдпोрд░ा рдирд╣ीं рдЬाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा, рдХेрд╡рд▓ рдЖрдХृрддि рдХा рдЖрднाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै।

рд░рдбाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрд╕рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рджूрд░ी рдХी рдЪीрдЬों рдХी рд╕्рдеिрддि рдХा рд╕рд╣ी рдкрддा рд▓рдЧाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХोрд╣рд░ा, рдзुंрдз, рд╡рд░्рд╖ा, рд╣िрдордкाрдд, рдзुँрдЖ рдЕрдерд╡ा рдЕँрдзेрд░ा, рдЗрдирдоें рд╕े рдХोрдИ рднी рдЗрд╕рдоें рдмाрдзрдХ рдирд╣ीं рд╣ोрддे। рдХिंрддु рд░рдбाрд░ рдЖँрдЦ рдХी рдкूрд░ी рдмрд░ाрдмрд░ी рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рд╕े рд╡рд╕्рддु рдХे рд░ंрдЧ рддрдеा рдмрдиाрд╡рдЯ рдХा рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдм्рдпोрд░ा рдирд╣ीं рдЬाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा, рдХेрд╡рд▓ рдЖрдХृрддि рдХा рдЖрднाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै। рдкृрд╖्рдарднूрдоि рд╕े рд╡िрд╖рдо рддрдеा рдмрдб़ी рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा, рдЬैрд╕े рд╕рдоुрдж्рд░ рдкрд░ рддैрд░рддे рдЬрд╣ाрдЬ, рдКँрдЪे рдЙрдб़рддे рд╡ाрдпुрдпाрди, рдж्рд╡ीрдк, рд╕ाрдЧрд░рддрдЯ рдЗрдд्рдпाрджि рдХा, рд░рдбाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдмрдб़ी рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рдкрддा рд▓рдЧाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕рди्‌ 1886 рдоें рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧों рдХे рдЖрд╡िрд╖्рдХрд░्рддा, рд╣ाрдЗрдирд░िрдЦ рд╣ेрд░्рдЯ्рд╕ рдиे рдаोрд╕ рд╡рд╕्рддुрдУं рд╕े рдЗрди рддрд░ंрдЧों рдХा рдкрд░ाрд╡рд░्рддрди рд╣ोрдиा рд╕िрдж्рдз рдХिрдпा рдеा। рд░ेрдбिрдпो рд╕्рдкंрдж (pulse) рдХे рдкрд░ाрд╡рд░्рддрди рдж्рд╡ाрд░ा рдкрд░ाрд╕рди, рдЕрд░्рдеाрдд्‌ рджूрд░ी рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे, рдХा рдХाрд░्рдп рд╕рди्‌ 1925 рдоें рдХिрдпा рдЬा рдЪुрдХा рдеा рдФрд░ рд╕рди्‌ 1939 рддрдХ рд░рдбाрд░ рдХे рд╕िрдж्рдзांрдд рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдХрдИ рд╕рдлрд▓ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ो рдЪुрдХा рдеा, рдХिंрддु рдж्рд╡िрддीрдп рд╡िрд╢्рд╡рдпुрдж्рдз рдоें рд╣ी рд░рдбाрд░ рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ूрдк рд╕े рдЙрдкрдпोрдЧ рдЖрд░ंрдн рд╣ुрдЖ।

рд╕्рдеिрддि рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХी рдкрдж्рдзрддि

рд░рдбाрд░ рд╕े рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧें рднेрдЬी рдЬाрддी рд╣ैं рдФрд░ рджूрд░ рдХी рд╡рд╕्рддु рд╕े рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдХрд░ рдЙрдирдХे рд╡ाрдкрд╕ рдЖрдиे рдоें рд▓рдЧрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдордп рдХो рдиाрдкा рдЬाрддा рд╣ै। рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧों рдХी рдЧрддि рд▓рдЧрднрдЧ рддीрди рд▓ाрдЦ рдХिрдоी рдк्рд░рддिрд╕ेрдХंрдб(1,86,999 рдоीрд▓ рдк्рд░рддि рд╕ेрдХंрдб) рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рдордп рдЬ्рдЮाрдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рдкрд░ाрд╡рд░्рддрдХ рд╡рд╕्рддु рдХी рджूрд░ी рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рдЬ्рдЮाрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рд░рдбाрд░ рдоें рд▓рдЧे рдЙрдЪ्рдЪ рджिрд╢ाрдкрд░рдХ рдРंрдЯेрдиा (antenna) рд╕े рдкрд░ाрд╡рд░्рддрдХ, рдЕрд░्рдеाрдд्‌ рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╡рд╕्рддु, рдХी рджिрд╢ा рдХा рдаीрдХ рдаीрдХ рдкрддा рдЪрд▓ рдЬाрддा рд╣ै। рджूрд░ी рдФрд░ рджिрд╢ा рдоाрд▓ूрдо рд╣ो рдЬाрдиे рд╕े рд╡рд╕्рддु рдХी рдпрдеाрд░्рде рд╕्рдеिрддि рдЬ्рдЮाрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рд░рдбाрд░ рдХा рдЯ्рд░ांрд╢рдоिрдЯाрд░ (transmitter) рдиिрдпрдоिрдд рдЕंрддрд░ाрд▓ рдкрд░ рд░ेрдбिрдпो рдКрд░्рдЬा рдХे рдХ्рд╖рдгिрдХ, рдХिंрддु рддीрд╡्рд░, рд╕्рдкंрдж рднेрдЬрддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдк्рд░ेрд╖िрдд рд╕्рдкंрджों рдХे рдЕंрддрд░ाрд▓ों рдХे рдмीрдЪ рдХे рд╕рдордп рдоें рд░рдбाрд░ рдХा рдЧ्рд░ाрд╣ी (receiver), рдпрджि рдмाрд╣рд░ी рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рд╕े рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдХрд░ рддрд░ंрдЧें рдЖрд╡ें рддो рдЙрдирдХी рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддा рд╣ै। рдкрд░ाрд╡рд░्рддрди рд╣ोрдХрд░ рд╡ाрдкрд╕ рдЖрдиे рдХा рд╕рдордп рд╡िрдж्рдпुрдд्‌ рдкрд░िрдкрдеों рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рд╣ी рд╕рд╣ी рдоाрд▓ूрдо рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рд╕рдордп рдХे рдЕрдиुрдкाрдд рдоें рдЕंрдХिрдд рд╕ूрдЪрдХ рд╕े рджूрд░ी рддुрд░ंрдд рдоाрд▓ूрдо рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдПрдХ рдоाрдЗрдХ्рд░ोрд╕ेрдХंрдб (рд╕ेрдХंрдб рдХा рджрд╕рд▓ाрдЦрд╡ाँ рднाрдЧ) рдХे рд╕рдордп рд╕े 164 рдЧрдЬ рдФрд░ 19.75 рдоाрдЗрдХ्рд░ोрд╕ेрдХंрдб рд╕े 1 рдоीрд▓ рдХी рджूрд░ी рд╕рдордЭी рдЬाрддी рд╣ै। рдХुрдЫ рд░рдбाрд░ 199 рдоीрд▓ рджूрд░ рддрдХ рдХी рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рдкрддा рд▓рдЧा рд▓ेрддे рд╣ैं। рдЕрдЪ्рдЫे рдпंрдд्рд░ों рд╕े рджूрд░ी рдиाрдкрдиे рдоें 15 рдЧрдЬ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХी рднूрд▓ рдирд╣ीं рд╣ोрддी рдФрд░ рджूрд░ी рдХे рдХрдо рдпा рдЕрдзिрдХ рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЗрд╕ рдиाрдк рдХी рдпрдеाрд░्рдерддा рдкрд░ рдХोрдИ рдк्рд░рднाрд╡ рдирд╣ीं рдкрдб़рддा। рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╡рд╕्рддु рдХी рджिрд╢ा рдЕрдерд╡ा рдЙрд╕рдХी рдКँрдЪाрдИ рдХा рдХोрдг рдПрдХ рдЕंрд╢ рдХे 9.96 рднाрдЧ рддрдХ рдкрд░िрд╢ुрдж्рдз рдиाрдкा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд░рдбाрд░ рдХे рдЧ्рд░ाрд╣ी рдпंрдд्рд░ рдХे рдоाрдиीрдЯрд░ рдкрд░ рд╡рд╕्рддु рдХी рд╕्рдеिрддि рд╕्рдкрд╖्рдЯ рджिрдЦाрдИ рдкрдб़рддी рд╣ै।

рджिрд╢ा рдХा рдЬ्рдЮाрди

рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдХे рд▓िрдП рдРंрдЯेрдиा рдХो рдШुрдоाрддे, рдпा рдЖрдЧे рдкीрдЫे рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬрдм рдРंрдЯेрдиा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХी рджिрд╢ा рдоें рд╣ोрддा рд╣ैं, рддрдм рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХा рдк्рд░рддिрд░ूрдк рдоाрдиीрдЯрд░ рдкрд░ рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рддिрд░ूрдк рдХो рдкिрдк (Pip) рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдкिрдк рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рддрднी рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬрдм рдРंрдЯेрдиा рд╕ीрдзे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХी рджिрд╢ा рдоें рд╣ोрддा рд╣ै। рд░рдбाрд░ рдХे рдРंрдЯेрдиा рдЕрдд्рдпुрдЪ्рдЪ рджिрд╢ाрдкрд░рдХ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпे рд░ेрдбिрдпोрддрд░ंрдЧों рдХो рд╕рдХрд░ी рдХिрд░рдгрдкुंрдЬों рдоें рдПрдХाрдЧ्рд░ рдХрд░рддे рд╣ैं рддрдеा рдпंрдд्рд░ рдоें рд▓рдЧे рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдкрд░ाрд╡рд░्рддрдХ рдЗрди рдХिрд░рдгрдкुंрдЬों рдХो рд╕рдШрди рдмрдиाрддे рд╣ैं। рд░рдбाрд░ рдХे рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП рдЕрддि рд▓рдШु рддрд░ंрдЧ рджैрд░्рдз्рдп рд╡ाрд▓ी, рдЕрд░्рдеाрдд्‌ рдЕрдд्рдпुрдЪ्рдЪ рдЖрд╡ृрдд्рддिрдпों рдХी, рддрд░ंрдЧों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрди рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рддрд░ंрдЧों рдХे рдЙрдд्рдкाрджрди рдХे рд▓िрдП рдорд▓्рдЯिрдХैрд╡िрдЯी рдоैрдЧ्рдиेрдЯ्рд░ॉрди (Multicavity Magnetron) рдиाрдордХ рдЙрдкрдХрд░рдг рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдмिрдиा рдЖрдзुрдиिрдХ рд░рдбाрд░ рдХा рдХाрд░्рдп рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै।

рд░рдбाрд░ рдХे рдЕрд╡рдпрд╡

рд░рдбाрд░(Radar)

рд░рдбाрд░(Radar)

 

рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд░рдбाрд░ рдХे рдЕрд╡рдпो рдХे рдХाрд░्рдп рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ै-

  1. рдоॉрдбुрд▓ेрдЯрд░ (modulator) рд╕े рд░ेрдбिрдпो-рдЖрд╡ृрдд्рддि рджोрд▓िрдд्рд░ (radio frequency oscillator) рдХो рджिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╡िрдж्рдпुрдд्‌ рд╢рдХ्рддि рдХे рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╡िрд╕्рдлोрдЯ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं;
    рд░ेрдбिрдпो-рдЖрд╡ृрдд्рддि рджोрд▓िрдд्рд░ рдЙрдЪ्рдЪ рдЖрд╡ृрдд्рддि рд╡ाрд▓ी рд╢рдХ्рддि рдХे рдЙрди рд╕्рдкंрджों рдХो рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рддा рд╣ै рдЬिрдирд╕े рд░рдбाрд░ рдХे рд╕ंрдХेрдд рдмрдирддे рд╣ैं
  2. рдРंрдЯेрдиा рдж्рд╡ाрд░ा рдпे рд╕ंрдХेрдд(рд╕्рдкंрдж) рдЖрдХाрд╢ рдоें рднेрдЬे рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдРंрдЯेрдиा рд╣ी рдЙрди्рд╣ें рд╡ाрдкрд╕ी рдоें рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддा рд╣ै
  3. рдЧ्рд░ाрд╣ी (рд░ीрд╕ीрд╡рд░)рд╡ाрдкрд╕ рдЖрдиेрд╡ाрд▓ी рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧों рдХा рдкрддा рдкाрддा рд╣ै
  4. рд╕ूрдЪрдХ (indicator) рд░рдбाрд░ рдкрд░िрдЪाрд▓рдХ рдХो рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧों рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХрдд्рд░िрдд рдХी рдЧрдИ рд╕ूрдЪрдиाрдПँ рджेрддा рд╣ै।
  5. рддुрд▓्рдпрдХाрд▓рди (synchronisation) рддрдеा рдкрд░ाрд╕ рдХी рдоाрдк рдХे рдЕрдиिрд╡рд░्рдп рдХृрдд्рдп рдоॉрдбुрд▓ेрдЯрд░ рддрдеा рд╕ूрдЪрдХ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдкрди्рди рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпों рддो рдЬिрд╕ рд╡िрд╢ेрд╖ рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП рд░рдбाрд░ рдпंрдд्рд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै, рдЙрд╕рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЕрд╡рдпрд╡ों рдХो рднी рдмрджрд▓рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।

рд░рдбाрд░ рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ

  • рд╣рд╡ाрдИ рдпाрддाрдпाрдд рдиिрдпंрдд्рд░рдг
  • рдПंрдЯी рдоिрд╕ाрдЗрд▓ рд╕िрд╕्рдЯрдо्рд╕
  • рд╡ाрдпु рд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓ी
  • рдоौрд╕рдо рдХी рднрд╡िрд╖्рдпрд╡ाрдгी
  • рд╕рдоुрдж्рд░ी рд╢िрд▓्рдк рдФрд░ рд╡िрдоाрди рдиेрд╡िрдЧेрд╢рди

рд░рдбाрд░ рдХे рдХाрд░рдг рдпुрдж्рдз рдоें рд╕рд╣рд╕ा рдЖрдХ्рд░рдордг рдк्рд░ाрдп: рдЕрд╕ंрднрд╡ рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЬрд╣ाрдЬों рд╡ाрдпुрдпाрдиों рдФрд░ рд░ॉрдХेрдЯों рдХे рдЖрдиे рдХी рдкूрд░्рд╡рд╕ूрдЪрдиा рдоिрд▓ рдЬाрддी рд╣ै। рдзुंрдз, рдЕँрдзेрд░ा рдЖрджि рдЗрд╕рдоें рдХोрдИ рдмाрдзा рдирд╣ीं рдбाрд▓ рд╕рдХрддे рдФрд░ рдЕрджृрд╢्рдп рд╡рд╕्рддुрдУं рдХी рджूрд░ी, рджिрд╢ा рдЖрджि рдЬ्рдЮाрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं। рд╡ाрдпुрдпाрдиों рдкрд░ рднी рд░рдбाрд░ рдпंрдд्рд░ों рд╕े рдЖрдЧंрддुрдХ рд╡ाрдпुрдпाрдиों рдХा рдкрддा рдЪрд▓рддा рд░рд╣рддा рд╣ै рддрдеा рдЗрди рдпंрдд्рд░ों рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдЖрдХ्рд░рдордгрдХाрд░ी рд╡िрдоाрди рд▓рдХ्рд╖्рдп рддрдХ рдЬाрдиे рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд╕्рдеाрди рддрдХ рд╡ाрдкрд╕ рдЖрдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдХेंрдж्рд░ीрдп рдиिрдпंрдд्рд░рдХ рд╕्рдеाрди рд╕े рд░рдбाрд░ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा 299 рдоीрд▓ рдХे рд╡्рдпाрд╕ рдоें рдЪрддुрд░्рджिрдХ्‌, рдКрдкрд░ рдФрд░ рдиीрдЪे, рдЖрдХाрд╢ рдоें рдХ्рдпा рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै, рдЗрд╕рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд░ाрдд्рд░ि рдпा рджिрди рдоें рд╕рдоुрдж्рд░ рдХे рдКрдкрд░ рдиिрдХрд▓ी рдкрдирдбुрдм्рдмी рдиौрдХाрдУं рдХा, рдпा рдЖрддे рдЬाрддे рдЬрд╣ाрдЬों рдХा, рдкрддा рдЪрд▓ рдЬाрддा рд╣ै рддрдеा рджुрд╢्рдорди рдХे рдЬрд╣ाрдЬों рдкрд░ рддोрдкों рдХा рд╕рд╣ी рдиिрд╢ाрдиा рд▓рдЧाрдиे рдоें рднी рдЗрд╕рд╕े рд╕рд╣ाрдпрддा рдоिрд▓рддी рд╣ै।

рд╢ांрддि рдХे рд╕рдордп рдоें рднी рд░рдбाрд░ рдХे рдЕрдиेрдХ рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ैं। рдЗрд╕рдиे рдиौрдХा, рдЬрд╣ाрдЬ, рдпा рд╡ाрдпुрдпाрди рдЪाрд▓рди рдХो рдЕрдзिрдХ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЪाрд▓рдХों рдХो рджूрд░ рд╕्рдеिрдд рдкрд╣ाрдб़ों, рд╣िрдорд╢ैрд▓ों рдЕрдерд╡ा рдЕрди्рдп рд░ुрдХाрд╡рдЯों рдХा рдкрддा рдЪрд▓ рдЬाрддा рд╣ै। рд░рдбाрд░ рд╕े рд╡ाрдпुрдпाрдиों рдХो рдкृрде्рд╡ी рддрд▓ рд╕े рдЕрдкрдиी рд╕рд╣ी рдКँрдЪाрдИ рдЬ्рдЮाрдд рд╣ोрддी рд░рд╣рддी рд╣ै рддрдеा рд░ाрдд्рд░ि рдоें рд╣рд╡ाрдИ рдЕрдб्рдбों рдкрд░ рдЙрддрд░рдиे рдоें рдмрдб़ी рд╕рд╣ूрд▓िрдпрдд рд╣ोрддी рд╣ै। 19 рдЬрдирд╡рд░ी, 1946 рдИ. рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп рдЕрдорд░ीрдХा рдХे рд╕ैрдиिрдХ рд╕ंрдХेрдд рджрд▓ (Army Signal Corps) рдиे рд░рдбाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдЪंрдж्рд░рдоा рд╕े рд╕ंрдкрд░्рдХ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा। рд░ेрдбिрдпो рд╕ंрдХेрдд рдХो рдЪंрдж्рд░рдоा рддрдХ рдЖрдиे рдЬाрдиे рдоें 4,59,999 рдоीрд▓ рдХी рдпाрдд्рд░ा рдХрд░рдиी рдкрдб़ी рдФрд░ 2.4 рд╕ेрдХंрдб рд╕рдордп рд▓рдЧा।

рд░рдбाрд░ рд╕े рдмрдЪाрд╡

рд╕्рдЯीрд▓्рде рдЯेрдХ्рдиाрд▓ाрдЬी

рд╕्рдЯीрд▓्рде рд╡िрдоाрди рдЕрджृрд╢्рдп рдХैрд╕े рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं, рдпрд╣ рдЬाрдирдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ рдЬाрдирдиा рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै рдХि рдкृрде्рд╡ी рд╕्рдеिрдд рд╡ाрдпु рдпाрддाрдпाрдд рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХेंрдж्рд░ рд╡िрдоाрди рдХी рд╕्рдеिрддि рдХा рдкрддा рдХैрд╕े рд▓рдЧाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рджो рддрд░рд╣ рдХी рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдкрд╣рд▓ा рдпрд╣ рдХि рд╕рднी рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рд╡ рдпाрдд्рд░ी рд╡िрдоाрдиों рдоें рдПрдХ рдЯ्рд░ांрд╕рдкोрд░्рдбрд░ рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬो рд╡िрдоाрдиों рдХे рдкрд▓-рдкрд▓ рдХी рд╕्рдеिрддि рдХी рд╕ूрдЪрдиा рдзрд░рддी рдкрд░ рдХे рд╡ाрдпु рдпाрддाрдпाрдд рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХेंрдж्рд░ों рддрдХ рднेрдЬрддा рд╣ै। рджूрд╕рд░ी рд╕्рдеिрддि рдоें рдзрд░рддी рдкрд░ рд▓рдЧे рд░рдбाрд░ рдЖрдХाрд╢ рдоें рдЪाрд░ों рддрд░рдл рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧें рдк्рд░рд╕ाрд░िрдд рдХрд░рддे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЬрдм рдпे рддрд░ंрдЧे рд╡िрдоाрди рд╕े рдЯрдХрд░ाрдХрд░ рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрддी рд╣ैं। рд░рдбाрд░ рдЗрди्рд╣ें рдкुрди: рд░िрд╕ीрд╡ рдХрд░рддा  рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрд╕े рд╡िрдоाрди рдХी рд╕्рдеिрддि рдХा рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै।

рдпрд╣ рд╕ाрд░ी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд▓рдЧрднрдЧ рд╡ैрд╕ी рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬैрд╕े рдЖंрдЦों рд╕े рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХो рджेрдЦрдиे рдкрд░ рд╣ोрддी рд╣ैं। рдмрд╕ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдЖंрдЦों рдХी рдЬрдЧрд╣ рд░рдбाрд░ рд╡ рдк्рд░рдХाрд╢ рдХी рдЬрдЧрд╣ рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧें рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ीं рд░рдбाрд░ों рдХो рдЪрдХрдоा рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕्рдЯीрд▓्рде рд╡िрдоाрди рдХो рдПрдХ рдЦाрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдзाрддु рд╕े рдкेंрдЯ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬो рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧो рдХो рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧे рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдХрд░ рд╡ाрдкрд╕ рдзрд░рддी рдкрд░ рдирд╣ीं рдЖрддीं। рдЗрд╕ рд╡рдЬрд╣ рд╕े рд╕्рдЯीрд▓्рде рд╡िрдоाрди рд░рдбाрд░ рд╕े рдЕрджृрд╢्рдп рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрдирдХा рдкрддा рдирд╣ीं рдЪрд▓рддा।

рдЖंрдЦों рд╕े рджेрдЦे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं рдпे рд╡िрдоाрди
рдпे рдЦाрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдкेंрдЯ рд╡िрдоाрди рдХो рд╕िрд░्рдл рд░рдбाрд░ рд╕े рд╣ी рдЕрджृрд╢्рдп рдХрд░ рдкाрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ोрддे рд╣ैं। рдоाрдирд╡ рдЖंрдЦों рд╕े рдЗрди्рд╣ें рд╕ाрдл-рд╕ाрдл рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдмрд╢рд░्рддे рдХि рдпे рд╡िрдоाрди рдоाрдирд╡ рдЖंрдЦों рдХी рджेрдЦे рдЬाрдиे рдХी рд╕ीрдоा рдХे рднीрддрд░ рд╣ों, рдмीрдЪ рдоेंрдХोрдИ рдЕрди्рдп рдмाрдзा рди рд╣ो।

рдЕрди्рдп рдЙрдкाрдп

  1. рдпрджि рдХोрдИ рд╡рд╕्рддु рдирдХрд▓ी рд╕ंрдХेрдд рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░े рддो рдЙрд╕ рд╕े рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд░рдбाрд░ рд╕ंрдХेрддो рдХो рдн्рд░рдоिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдлिрд░ рд╡ो рдЕрд╕рд▓ी рд╡ाрд▓े рд░рдбाрд░ рд╕िрдЧ्рдирд▓ рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рдЧрд▓рдд рдЬाрдирдХाрд░ी рдкрд╣ुंрдЪाрдПंрдЧे рдпा рдлिрд░ рд░ीрд╕ीрд╡рд░ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рд╣ी рдирд╣ीं рдкाрдПंрдЧे।
  2. рдпрджि рдХिрд╕ी рднी рд╣рд╡ाрдИ рдЬрд╣ाрдЬ рдпा рд▓реЬाрдХू рд╡िрдоाрди рдбिрдЬाрдИрди рд╣ै рдпा рдиुрдХीрд▓ा рд╣ै, рддो рд╕ंрдХेрдд рд╡िрдоाрди рдкрд░ рдЯрдХрд░ाрдХрд░ рдмिрдЦрд░ рдЬाрддे рд╣ैं, рдФрд░ рд░िрд╕िрд╡рд░ рддрдХ рдирд╣ीं рдкрд╣ुँрдЪ рдкाрддे рд╣ैं।
  3. рдпрджि рдХोрдИ рд╡िрдоाрди рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдЖрд╕ рдкाрд╕ рдкрд╣ाреЬ рдкेреЬ рдкौрдзे рдФрд░ рдЗрдоाрд░рддे рд╣ैं, рддрдм рднी рд╕ंрдХेрдд рдЗрдзрд░ рдЙрдзрд░ рдЯрдХрд░ाрдХрд░ реЩрдд्рдо рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рд░ीрд╕ीрд╡рд░ рддрдХ рдирд╣ीं рдкрд╣ुँрдЪ рдкाрддे рд╣ैं।

рд╕्рд░ोрдд

рднाрд░рдд рдбीрд╕्рдХрд╡рд░ी

рд╡िрдХिрдкीрдбीрдпा



from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2Efbwmj
Share:

Saturday, 11 May 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 12 : рд╣рд░्рдЯ्рдЬрд╕्рдк्рд░ंрдЧ-рд░рд╕ेрд▓ рдЖрд░ेрдЦ(THE HERTZSPRUNG RUSSELL DIAGRAM)

рд▓ेрдЦрдХ : рдЛрд╖рдн

рдЬрдм рдЖрдк рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рддे рд╣ै, рд╡िрд╢ेрд╖рдд: рддाрд░ो рдХा рддो рдпрд╣ рдЕрд╕ंрднрд╡ рд╣ै рдХि рдЖрдкрдиे рд╣рд░्рдЯ्рдЬрд╕्рдк्рд░ंрдЧ-рд░рд╕ेрд▓ рдЖрд░ेрдЦ(THE HERTZSPRUNG RUSSELL DIAGRAM) рдиा рджेрдЦा рд╣ो। ’рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдмाрд░рд╣рд╡ें рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рдЦрдЧोрд▓ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЖрд░ेрдЦ HR рдЖрд░ेрдЦ рдХे рдмाрд░े рдоे рдЬाрдиेंрдЧे। рдпрд╣ рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЖрд░ेрдЦ рдХ्рдпों рд╣ै ? рдк्рд░рдердо рдЖрдк рдЗрд╕рдоे рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд╕рднी рддाрд░ों рдХो рдЗрд╕ рдкрд░ рдЪिрдд्рд░िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ै рдФрд░ рдж्рд╡िрддिрдп рдЗрд╕ рдЖрд░ेрдЦ рдоे рддाрд░े рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдЬीрд╡рди рдЪрдХ्рд░ рдХो рдЪिрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЕрдм рд╣рдо рд╣рд░्рдЯ्рдЬрд╕्рдк्рд░ंрдЧ-рд░рд╕ेрд▓ рдЖрд░ेрдЦ рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдоे рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧो рдХो рджेрдЦрддे рд╣ै।

рд╣рд░्рдЯ्рдЬрд╕्рдк्рд░ंрдЧ-рд░рд╕ेрд▓ рдЖрд░ेрдЦ(THE HERTZSPRUNG RUSSELL DIAGRAM)

рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоे рдПрдХ рдЕрдиुрдоाрди рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдЯ्рд░िрд▓ीрдпрди рдЯ्рд░िрд▓िрдпрди(1024) рддाрд░े рд╣ै। рд╣рд░ рддाрд░ा рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоे рдЕрдж्рд╡िрддिрдп рд╣ै, рд╣рд░ рддाрд░े рдХा рдЕрдкрдиा рднिрди्рди рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди, рд╕рддрд╣ी рддाрдкрдоाрди, рдЖрдХाрд░, рдШрдирдд्рд╡, рд╕рддрд╣ рдкрд░ рдШрдирдд्рд╡ рдЗрдд्рдпाрджि рд╣ै। рдЬрдм рдЦрдЧोрд▓рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рддाрд░ों рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░ рд░рд╣े рдеे рддो рдЙрди्рд╣ोрдиे рдЗрди рддाрд░ों рдХे рдордз्рдп рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдкैрдЯрд░्рди рджेрдЦा। рд╡े рдЪाрд╣рддे рдеे рдХि рдПрдХ рдРрд╕ा рдЖрд░ेрдЦ(graph) рдмрдиाрдпा рдЬाрдпे рдЬिрд╕рдоे рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд╣рд░ рддाрд░े рдХो рдЪिрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे। рд╣рд░्рдЯ्рдЬрд╕्рдк्рд░ंрдЧ-рд░рд╕ेрд▓ рдЖрд░ेрдЦ рдПрдХ рдРрд╕ा рд╣ी рдЖрд░ेрдЦ рд╣ै। рдпрд╣ рдЙрдкрд░ рджिрдЦाрдпे рдЧрдпे рдЪिрдд्рд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдмिंрджु рдЖрд░ेрдЦ(scatter graph) рд╣ै।

рд╣рд░्рдЯ्рдЬрд╕्рдк्рд░ंрдЧ-рд░рд╕ेрд▓ рдЖрд░ेрдЦ рдХे рдЕрдХ्рд╖(Axes of HR Diagram)

рд╣рд░्рдЯ्рдЬрд╕्рдк्рд░ंрдЧ-рд░рд╕ेрд▓ рдЖрд░ेрдЦ рдХे рдЕрдХ्рд╖(Axes of HR Diagram)

рд╣рд░्рдЯ्рдЬрд╕्рдк्рд░ंрдЧ-рд░рд╕ेрд▓ рдЖрд░ेрдЦ рдХे рдЕрдХ्рд╖(Axes of HR Diagram)

рдЬрдм рднी рдЖрдк рдХोрдИ рдЖрд░ेрдЦ рдмрдиाрддे рд╣ै рддो рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдЖрдкрдХो рдЙрд╕рдХे рдЕрдХ्рд╖ो рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХрд░рдиा рд╣ोрддा рд╣ै। рд╣рд░्рдЯ्рдЬрд╕्рдк्рд░ंрдЧ-рд░рд╕ेрд▓ рдЖрд░ेрдЦ рдХे рдЕрдХ्рд╖ рдоे Y рдЕрдХ्рд╖ рджीрдк्рддी(Luminosity) рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рддा рд╣ै рдЬो рдХि Y рдХे рдоूрд▓्рдп рдХे рд╕ाрде рдмреЭрддी рдЬाрддी рд╣ै। рджीрдк्рддी(Luminosity) рдХिрд╕ी рддाрд░े рдХा рдХुрд▓ рдКрд░्рдЬा рдЙрдд्рдкाрджрди рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдЪрд░्рдЪा рд╣рдордиे рдЗрд╕ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдЖंрдард╡े рдЖрд▓ेрдЦ ’рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдоे рдкрд░िрдоाрдг (MAGNITUDE) рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा’ рдоे рдХी рд╣ै। рд╡ैрдХрд▓्рдкिрдХ рд░ूрдк рд╕े рджीрдк्рддी рдХो рдоोрдЯे рддौрд░ рдкрд░ рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдХी рдЪрдордХ рдХे рд░ूрдк рдоे рднी рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ै। рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдоे рд╣рдо рдЪрдордХ рдХो рдкрд░िрдоाрдг (magnitude)рдХे рд░ूрдк рдоे рдоाрдкрддे рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рдРрд╕ी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╣ै рдЬो рдмрддाрддी рд╣ै рдХि рдХोрдИ рдкिंрдб рдХिрддрдиा рдЪрдордХрджाрд░ рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ंрдЦ्рдпा рдЬिрддрдиी рдЫोрдЯी рд╣ोрдЧी, рдкिंрдб рдЙрддрдиा рдЕрдзिрдХ рдЪрдордХрджाрд░ рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕ рдЖрд░ेрдЦ рдоे рдЬैрд╕े рд╣рдо рдЙрдкрд░ рдЬाрддे рд╣ै(Y рдоे рд╡ृрдж्рдзि), рдкрд░िрдоाрдг рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рджीрдк्рддी рдоे рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै।

рддाрд░े рдХे рд░ंрдЧ рдФрд░ рд╕рддрд╣ рдХे рддाрдкрдоाрди рдХे рдордз्рдп рд╕ंрдмंрдз( The relation between a star's color and surface temperature)

рддाрд░े рдХे рд░ंрдЧ рдФрд░ рд╕рддрд╣ рдХे рддाрдкрдоाрди рдХे рдордз्рдп рд╕ंрдмंрдз( The relation between a star’s color and surface temperature)

рдЕрдм рд╣рдо x рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рдЖрддे рд╣ै। рдпрд╣ рддाрд░े рдХी рд╕рддрд╣ рддाрдкрдоाрди рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдирд╡рдо рд▓ेрдЦ ’рддाрд░ों рдХा рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг (SPECTRAL CLASSIFICATION)’ рдоे рд╣рдордиे рджेрдЦा рдеा рдХि рддाрд░ों рдХो рдЙрдирдХे рд╕рддрд╣ рдХे рддाрдкрдоाрди рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╕ाрдд рдоुрдЦ्рдп рд╡рд░्рдЧो рдоे рд░рдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рддाрд░ों рдХी рд╕рддрд╣ рдХे рддाрдкрдоाрди рдХे рдШрдЯрддे рдХ्рд░рдо рдоे рдпрд╣ рд╡рд░्рдЧ рд╣ै O,B,A,F,G,K рддрдеा M। рдЕрдм рдЖрдк рдз्рдпाрди рдоे рд░рдЦिрдпे рдХि рдЗрд╕ рдЖрд░ेрдЦ рдоे x рдХे рдоूрд▓्рдп рдоे рд╡ृрдж्рдзि рдХे рд╕ाрде рд╕рддрд╣ рдХा рддाрдкрдоाрди рдШрдЯрддा рд╣ै। рдЪिрдд्рд░ рдоे рдиीрд▓े рддीрд░ рдкрд░ рдз्рдпाрди рджिрдЬिрдпे। рдЙрд╖्рдгрддрдо O рд╡рд░्рдЧ рдХे рддाрд░े рдЗрд╕ рдЖрд░ेрдЦ рдоे рдмाрдпें рд╣ै рдЬрдмрдХि рд╢िрддрд▓рддрдо K рддрдеा M рддाрд░े рджाрдпें рднाрдЧ рдоे рд╣ै।

рдЖрд░ेрдЦ рдоे рддाрд░ों рдХा рдЕंрдХрди(Plotting The Stars On The Diagram)

рдЗрд╕ рдЖрд░ेрдЦ рдоे рдЕрдХ्рд╖ो рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рд╣рдо рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рдХिрд╕ी рднी рддाрд░े рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЗрд╕ рдЖрд░ेрдЦ рдоे рдЕंрдХिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ै। рдЗрд╕ рдЖрд░ेрдЦ рдоे рд╣рд░ рдмिंрджु рдПрдХ рддाрд░े рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рдз्рдпाрди рджिрдЬिрдпे рдХि рдЗрд╕ рдЖрд░ेрдЦ рдоे рддाрд░े рд╕рдоूрд╣ों рдХे рд░ूрдк рдоे рджिрдЦ рд░рд╣े рд╣ै। рдЕрдм рд╣рдо рдЗрди рд╕рдоूрд╣ों рдХो рджेрдЦрддे рд╣ै।

рд╕рдоूрд╣ (Group) A

рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рддाрд░े рд╕рдоूрд╣ A рдоे рдХे рднाрдЧ рдк्рд░рддिрдд рд╣ोрддे рд╣ै। рдЗрди рддाрд░ों рдХो рдоुрдЦ्рдп рдЕрдиुрдХ्рд░рдо рдХे рддाрд░े(the Main Sequence stars) рдХрд╣рддे рд╣ै।рдПрдХ рдоुрдЦ्рдп рдЕрдиुрдХ्рд░рдо рдХा рддाрд░ा рдЕрдкрдиे рдХेंрдж्рд░рдХ рдоे рд╣ाрдпрдб्рд░ोрдЬрди рдХे рд╕ंрд▓рдпрди рд╕े рд╣िрд▓िрдпрдо рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ोрддा рд╣ै। рд╣рдоाрд░ा рд╕ूрд░्рдп рднी рдПрдХ рдоुрдЦ्рдп рдЕрдиुрдХ्рд░рдо рдХा рддाрд░ा рд╣ै рдФрд░ рд╕рдоूрд╣ A рдХा рд╕рджрд╕्рдп рд╣ै, рдЗрд╕рдХी рд╕рддрд╣ рдХा рддाрдкрдоाрди рд▓рдЧрднрдЧ 5,900 K рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЕрд░्рде рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдпрд╣ G рд╡рд░्рдЧ рдХा рддाрд░ा рд╣ै। рд╕ूрд░्рдп рдХा рдиिрд░рдкेрдХ्рд╖ рдХांрддिрдоाрди (absolute magnitude)+4.8 рд╣ै। рд╣рдо рд╕ूрд░्рдп рдХे рджोрдиो рдХाрд░рдХो рдХो рдЬाрдирддे рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕े рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдЖрд░ेрдЦ рдоे рдЕंрдХिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ै। рдоुрдЦ्рдп рдЕрдиुрдХ्рд░рдо рдХे рдЕрди्рдп рддाрд░ों рдоे рдЕрд▓्реЮा рд╕ेंрдЯाрд░ी (alpha centuri) рдФрд░ рд▓ुрдм्рдзрдХ(Sirius) рднी рд╣ै।

рд╕рдоूрд╣ (Group) B

рдЕрдкрдиी рд╕ाрд░ी рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди рдХो рд╣िрд▓िрдпрдо рдоे рдЬрд▓ाрдиे рдХे рдмाрдж рддाрд░े рдоुрдЦ्рдп рдЕрдиुрдХ्рд░рдо рдкрдЯ्рдЯे рд╕े рдмाрд╣рд░ рдЪрд▓े рдЬाрддे рд╣ै। рдЕрдзिрдХрддрд░ рддाрд░े рд▓ाрд▓ рджाрдирд╡(red giants) рдмрди рдЬाрддे рд╣ै рдФрд░ рд╕рдоूрд╣ B рдоे рдЖ рдЬाрддे рд╣ै। рд▓ाрд▓ рджाрдирд╡ рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рддाрд░े рдХी рд╕рддрд╣ рдХा рддाрдкрдоाрди рдХрдо рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै(рд╡े K рдпा M рд╡рд░्рдЧ рдоे рд╣ै) рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕рдХी рджीрдк्рддी рдпा рдКрд░्рдЬा рдЙрдд्рдкाрджрди рдмреЭ рд░рд╣ा рд╣ै। рддो рдЕрдм рддाрд░ा рдЖрд░ेрдЦ рдоे рдХрд╣ाँ рдЬाрдпेрдЧा ? рдпрд╣ рддाрд░ा X рдЕрдХ्рд╖ рдоे рджाрдпें рдФрд░ Y рдЕрдХ्рд╖ рдоे рдЙрдкрд░ рдХी рдУрд░ рдЬाрдпेрдЧा рдЕрд░्рдеाрдд рддाрдкрдоाрди рдоे рдХрдоी рдФрд░ рджीрдк्рддी рдоे рд╡ृрдж्рдзि। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рд▓ाрд▓ рджाрдирд╡ рд╢ाрдЦा(Red Giant Branch) рдХрд╣рддे рд╣ै। рд╕рдоूрд╣ B рдХे рдХुрдЫ рдкрд░िрдЪिрдд рддाрд░े рдЕрд▓्рдбेрдмрд░ाрди(Aldebaran) рдФрд░ рдоिрд░ा(Mira) рд╣ै।

рд╕рдоूрд╣ (Group) C

рд╕рдоूрд╣ C рдХे рддाрд░े рджाрдирд╡ рддाрд░ों рд╕े рднी рдЕрдзिрдХ рджीрдк्рддीрдоाрди рд╣ोрддे рд╣ै। рдЗрди्рд╣े рдорд╣ाрджाрдирд╡(supergiants) рдХрд╣рддे рд╣ै , рдРрд╕े рддाрд░े рдЬिрдирдХी рджीрдк्рддी рдЕрдд्рдпाрдзिрдХ рдЬ्рдпाрджा рд╣ै। рдмीрдЯрд▓рдЧुрдЬ(Betelgeuse) рдХे рдЬैрд╕े рдорд╣ाрджाрдирд╡ рддाрд░े рдЗрддрдиे рд╡िрд╢ाрд▓ рд╣ै рдХि рдпрджि рдЙрди्рд╣े рд╕ूрд░्рдп рдХी рдЬрдЧрд╣ рд░рдЦे рддो рдЗрдирдХा рдЖрдХाрд░ рдмृрд╣рд╕्рдкрддि(Jupiter) рдХी рдХрдХ्рд╖ा рд╕े рднी рдмाрд╣рд░ рдЪрд▓ा рдЬाрдпेрдЧा। рдз्рдпाрди рджिрдЬिрдпे рдХि рджाрдирд╡ рдФрд░ рдорд╣ाрджाрдирд╡ рдХा x рдЕрдХ्рд╖ рд╕ाрдЭा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди Y рдЕрдХ्рд╖ рдЕрд▓рдЧ рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЙрдирдХी рджीрдк्рддी рдЕрдзिрдХ рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдиीрд▓े рдорд╣ाрджाрдирд╡ рддाрд░े рдЗрд╕рдХा рдЕрдкрд╡ाрдж рд╣ै рдЬो рдХि рдЪिрдд्рд░ рдХे рдЙрдкрд░ी рдмाрдпें рдХोрдиे рдоे рд╣ै, рдЙрдирдХी рд╕рддрд╣ рдХा рддाрдкрдоाрди рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।

рд╕рдоूрд╣ (Group) D

рд╕рдоूрд╣ D рдХे рддाрд░े рд╢्рд╡ेрдд рд╡ाрдорди(white dwarfs) рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ै। рдпрджि рдЖрдк рдЗрди рддाрд░ों рдХो рдЖрд░ेрдЦे рдоे рджेрдЦे рддो рдЗрдирдХे рдЧुрдгो рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдЬाрди рдЬाрдпेंрдЧे। рдпрд╣ рдЖрд░ेрдЦ рдоे рдмाрдпें рдиीрдЪे рд╣ै, рдЖрдк рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ै рдХि рдЗрдирдХी рд╕рддрд╣ рдХा рддाрдкрдоाрди рдЕрдзिрдХ рд╣ै рдФрд░ рд░ंрдЧ рдиीрд▓ा рд╕реЮेрдж рд╣ै। рдпे рдЖрд░ेрдЦ рдХे рдиिрдЪрд▓े рднाрдЧ рдоे рд╣ै рдЕрд░्рдеाрдд рдЗрдирдХी рджीрдк्рддी рдпा рдКрд░्рдЬा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрдо рд╣ै। рдпे рдЧुрдг рди्рдпुрдЯ्рд░ाрди рддाрд░ों рдФрд░ рд╢्рд╡ेрдд рд╡ाрдорди рддाрд░ों рдХे рд╣ै। рдпे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рдоे рдоृрдд рддाрд░े рд╣ै।

рд╣рд░्рдЯ्рдЬрд╕्рдк्рд░ंрдЧ-рд░рд╕ेрд▓ рдЖрд░ेрдЦ(THE HERTZSPRUNG RUSSELL DIAGRAM)

рдоूрд▓ рд▓ेрдЦ :THE HERTZSPRUNG RUSSELL DIAGRAM

рд▓ेрдЦрдХ рдкрд░िрдЪрдп

рд▓ेрдЦрдХ : рдЛрд╖рдн

Rishabh Nakra

Rishabh Nakra

рд▓ेрдЦрдХ The Secrets of the Universe рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рддрдеा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеाрдкрдХ рд╣ै। рд╡े рднौрддिрдХी рдоे рдкрд░ाрд╕्рдиाрддрдХ рдХे рдЫाрдд्рд░ рд╣ै। рдЙрдирдХी рд░ूрдЪी рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी, рд╕ाрдкेрдХ्рд╖рддाрд╡ाрдж, рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдпांрдд्рд░िрдХी рддрдеा рд╡िрдж्рдпुрддрдЧрддिрдХी рдоे рд╣ै।

Admin and Founder of The Secrets of the Universe, He is a science student pursuing Master’s in Physics from India. He loves to study and write about Stellar Astrophysics, Relativity, Quantum Mechanics and Electrodynamics.



from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2HdaUiE
Share:

Thursday, 9 May 2019

рдЦрдЧोрд▓ рднौрддिрдХी 11 : рддाрд░ों рдХा рд╡ाрддाрд╡рд░рдг

рд▓ेрдЦिрдХा рдпाрд╢िрдХा рдШрдИ(Yashika Ghai)

рдЕрдм рддрдХ рдЖрдк рддाрд░ों рдХे рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рддрдеा рд╕ाрд╣ा рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕рдоीрдХрд░рдг рдХो рдЬाрди рдЪुрдХे рд╣ै। рдоूрд▓рднूрдд рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी (Basics of Astrophysics)’ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХे рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рдЖрдкрдХो рдЖрд╕рдоाрди рдоे рдЯिрдордЯीрдоाрддे рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рддाрд░ों рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХे рдмाрд░े рдоे рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рдиे рдЬा рд░рд╣े рд╣ै। рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рд╕िрдж्рдзांрдд рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣рдо рдпрд╣ рдЬाрдирдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ै рдХि рддाрд░рдХीрдп рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоे рд╣ोрддा рдХ्рдпा рд╣ै ?

рд╣рдо рдЬाрдирддे рд╣ै рдХि рдХिрд╕ी рддाрд░े рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоे рдХिрд╕ी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рддрдд्рд╡ рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рд╕े рдЙрд╕ рддाрд░े рдХे рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдоे рдХुрдЫ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд░ेрдЦाрдпे рдмрдирдХрд░ рдЙрднрд░рддी рд╣ै рдЬो рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдЪिрдд्рд░ рдоे рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै। рдпрд╣ рдЙрд╕ рддाрд░े рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдкрд░ рд╣ी рдирд╣ी, рдЙрд╕рдХे рддाрд░рдХीрдп рддाрдкрдоाрди рдкрд░ рднी рдиिрд░्рднрд░ рд╣ै। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдо рдЬाрдирдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ेंрдЧे рдХि рдЖрдпोрдЬाрдЗрдЬेрд╢рди рд╕िрдж्рдзांрдд рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕े рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЙрд╕ рддाрд░े рдХी рдЖंрддрд░िрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХेрд╡рд▓ рдЙрд╕ рддाрд░े рдХे рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдХो рд╣ी рджेрдЦрдХрд░ рдЬाрди рд▓ेрддे рд╣ै। рд╣рдо рдпрд╣ рднी рджेрдЦेंрдЧे рдХि рддाрд░ों рдХा рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдЖрдзाрд░िрдд рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг(spectral classification) рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рд╕िрдж्рдзांрдд рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै। рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ рдЬाрдирддे рд╣ै рдХि рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рдКрд░्рдЬा(ionization energy) рдХ्рдпा рд╣ै ?

рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рдКрд░्рдЬा(ionization energy) рдХ्рдпा рд╣ै ?

рдХिрд╕ी рдзाрдд्рд╡िрдХ рдЧैрд╕ рдХे рдмाрд╣्рдп рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрдиो рдХो рдкрд░рдоाрдгु рд╕े рд╣рдЯाрдиे рдХे рд▓िрдпे рд▓рдЧрдиे рд╡ाрд▓ी рди्рдпूрдирддрдо рдКрд░्рдЬा рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рдКрд░्рдЬा рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। рдХुрдЫ рддрдд्рд╡ो рдХी рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рдКрд░्рдЬा рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬрдмрдХी рдХुрдЫ рдзाрддुрдУं рдХी рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рдКрд░्рдЬा рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпा рдЧрдпा рдЪिрдд्рд░ рд╡िрднिрди्рди рддрдд्рд╡ो рдХी рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рдКрд░्рдЬा рдоे рд╡िрдЪрд▓рди рдХो рджрд░्рд╢ा рд░рд╣ा рд╣ै।

рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рд╕िрдж्рдзांрдд рдиे “рдХрд▓्рдкрдиा рдпुрдЧ (age of imagination)” рд╕े “рдк्рд░ाрдпोрдЧिрдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдпुрдЧ (age of experimental science)” рдХी рдУрд░ рдЬाрдиे рдХा рдХा рдоाрд░्рдЧ рдк्рд░рд╢рд╕्рдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕िрдж्рдзांрдд рдиे рд╣ी рд╣ाрд░्рд╡рд░्рдб рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдХे O рд╕े M рд╡рд░्рдЧ рдХे рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдоों рдХो рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рдоे рддाрдкрдоाрди рдЖрдзाрд░िрдд рдХ्рд░рдо рдХे рд░ूрдк рд╕िрдж्рдз рдХिрдпा рд╣ै। рдЕрдм рддाрд░ों рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдФрд░ рддाрдкрдоाрди рдХो рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рд╕िрдж्рдзांрдд рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рджेрдЦрддे рд╣ै। рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рддाрд░ो рдХो рджो рд╢्рд░ेрдгीрдпों рдоे рд╡िрднाрдЬिрдд рдХрд░рддे рд╣ै рдФрд░ рдЙрдирдоे рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ै।

рдХрдо рддाрдкрдоाрди рд╡ाрд▓े рддाрд░े(Low-Temperature Stars)

рдХेрд╡рд▓ рд╢ीрддрд▓рддрдо рддाрд░े рд╣ी рдЕрдгुрдУं(molecules) рд╕े рд╕ंрдмрдзिрдд рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдкрдЯ्рдЯा(spectral bands) рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ै। рдпे рдЕрдгु рд╣ाрдпрдб्рд░ोрдХाрд░्рдмрди(CH), рд╕ाрдпрдиोрдЬेрди(CN), рдХाрд░्рдмрди рдЕрдгु, рдЯाрдЗрдЯेрдиिрдпрди рдЖрдХ्рд╕ाрдИрдб(TiO) рдЗрдд्рдпाрджि рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ै। рдпे рдЕрдгु рдХेрд╡рд▓ рд╢ीрддрд▓ीрдХृрдд рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоे рд╣ी рдЯूрдЯे рдмрдЧैрд░ рд░рд╣ рд╕рдХрддे рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдпे рд▓ाрд▓ рдФрд░ рдкीрд▓े рд░ंрдЧ рдХे рддाрд░े рдЬिрдирдХी рд╕рддрд╣ рдкрд░ рддाрдкрдоाрди рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрди рдЕрдгुрдУं рд╡ाрд▓े рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдкрдЯ्рдЯे рджिрдЦाрддे рд╣ै।

рдзाрддुрдУं рдХी рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рдФрд░ рдЙрдж्рджीрдкрди(excitation) рдКрд░्рдЬा рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै। рд╢ीрддрд▓ рддाрд░ो рдоे рдЗрди рдзाрдд्рд╡िрдХ рд░ेрдЦाрдУं рдХे рдЙрдж्рджीрдкрди рдХे рд▓िрдпे рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдКрд░्рдЬा рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдпे рдХрдо рддाрдкрдоाрди рд╡ाрд▓े рддाрд░ों рдХे рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдоे рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдзाрддुрдУं рдХो рджрд░्рд╢ाрдиे рд╡ाрд▓ी рд░ेрдЦाрдпें рд╣ोрддी рд╣ै।

рдЙрдЪ्рдЪ рддाрдкрдоाрди рд╡ाрд▓े рддाрд░े(High-Temperature Stars)

рдЕрдм рд╣рдо рдХрдо рддाрдкрдоाрди рд╡ाрд▓े рддाрд░ो рд╕े рдЙрдЪ्рдЪ рддाрдкрдоाрди рд╡ाрд▓े рддाрд░ों рдХे рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рдХी рдУрд░ рдЬाрддे рд╣ै। рдЗрдирдоे рдЙрджाрд╕ीрди рдзाрдд्рд╡िрдХ рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рд░ेрдЦाрдпे рдХрдордЬोрд░ рд╣ोрддे рдЬाрддी рд╣ै, рдЬрдмрдХी рдЖрдпрдиीрдХृрдд рдзाрдд्рд╡िрдХ рд░ेрдЦाрдпे рдЧрд╣рд░ी рд╣ोрддे рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдкीрдЫे рдЕрдзिрдХ рддाрдкрдоाрди рдкрд░ рдзाрддुрдУं рдХा рдЖंрд╢िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдЖрдпрдиीрдХृрдд рд╣ोрдиा рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдпे рдХैрд▓्рд╢ीрдпрдо-I рдХी рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рд░ेрдЦा рд╢ीрддрд▓ M рддाрд░ों рдоे рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдХैрд▓्рд╢ीрдпрдо II рдХी рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рд░ेрдЦा рдЙрд╖्рдг K рдпा G рддाрд░ों рдоे рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै।

рд╣िрд▓िрдпрдо рд░ेрдЦाрдУं рдХे рд╕ंрдмрдз рдоे рд╣िрд▓िрдпрдо рдХी рдЖрдпोрдиाрдИрдЬेрд╢рди рдКрд░्рдЬा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╣िрд▓िрдпрдо рдХी рд╡рд░्рдгрдХ्рд░рдо рд░ेрдЦाрдпें рдЕрдд्рдпाрдзिрдХ рддाрдкрдоाрди рд╡ाрд▓े рддाрд░ों рдоे рд╣ी рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै। рд╣िрд▓िрдпрдо I рдХी рд░ेрдЦाрдпे рдЕрдд्рдпाрдзिрдХ рдЙрдЪ्рдЪ рддाрдкрдоाрди рд╡ाрд▓े рддाрд░े рдЬैрд╕े рд╡рд░्рдЧ B рдХे рддाрд░ों рдоे рд╣ी рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै।

рдЙрджाрд╕ीрди рдФрд░ рдЖрдпोрдиाрдЗрдЬ्рдб рд╣िрд▓िрдпрдо, рдЖрдХ्рд╕ीрдЬрди , рдХाрд░्рдмрди , рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдФрд░ рдиीрдЖрди рдХी рд╡िрднिрди्рди рдЖрдпрдиोрдИрдЬेрд╢рди рдЕрд╡рд╕्рдеाрдУं рд╡ाрд▓ी рд░ेрдЦा рдХेрд╡рд▓ O рд╡рд░्рдЧ рдХे рддाрд░ों рдоे рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै।

рд▓ेрдЦिрдХा рдХा рд╕ंрджेрд╢

рдЗрд╕рд╕े рдкिрдЫрд▓े рдФрд░ рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рддाрд░рдХीрдп рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХा рдкрд░िрдЪрдп рдеा। рдЗрд╕рдХे рдкिрдЫрд▓े рд╡ाрд▓े рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдордиे рд╕ाрд╣ा рд╕рдоीрдХрд░рдг рдж्рд╡ाрд░ा рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рдоे рддाрд░े рдХे рд░рд╣рд╕्рдпो рдХो рддोреЬрдиे рдоे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рджेрдЦा рдеा। рддाрд░рдХीрдп рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоे рд╢ोрдз рдпрд╣ рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдоे рдЕрдзिрдХ рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рд╡िрд╖рдп рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рд╡िрд╕्рддृрдд рд╡िрд╖рдп рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рднौрддिрдХी рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоे рд╣рдордиे рдХेрд╡рд▓ рддाрд░े рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХा рдкрд░िрдЪрдп рджेрдЦा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рд╣рдо рдпрд╣ीं рдкрд░ рд░ोрдХेंрдЧे рдФрд░ рд╢ृंрдЦрд▓ा рдоे рдЖрдЧे рдмреЭेंрдЧे। рд╣рдо рдоाрдирддे рд╣ै рдХि рдпे рджो рд▓ेрдЦ рдХрдаीрди рдФрд░ рдЬрдЯिрд▓ рдеे, рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХी рдХी рд░ीреЭ рд╣ै।

рдоूрд▓ рд▓ेрдЦ : THE ATMOSPHERE OF STARS

рд▓ेрдЦрдХ рдкрд░िрдЪрдп

рдпाрд╢िрдХा рдШрдИ(Yashika Ghai)

рд╕ंрдкाрджрдХ рдФрд░ рд▓ेрдЦрдХ : рдж рд╕िрдХ्рд░ेрдЯ्рд╕ рдЖреЮ рдпुрдиिрд╡рд░्рд╕(‘The secrets of the universe’)

рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдЧुрд░ुрдиाрдирдХ рджेрд╡ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдЕрдоृрддрд╕рд░ рд╕े рд╕ैрдж्рдзांрддिрдХ рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рднौрддिрдХी(theoretical plasma physics) рдоे рдкी рдПрдЪ рдбी рдХिрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЙрд╣ोрдиे рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рддрдеा рдЦрдЧोрд▓рднौрддिрдХीрдп рдк्рд▓ाрдЬ्рдоा рдоे рддрд░ंрдЧ рддрдеा рдЕрд░ैрдЦिрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиाрдУं рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рд╡िрдЬ्рдЮाрди рддрдеा рд╢ोрдз рдоे рдЕрдкрдиा рдХрд░ीрдпрд░ рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддी рд╣ै।

Yashika is an editor and author at ‘The secrets of the universe’. She did her Ph.D. from Guru Nanak Dev University, Amritsar in the field of theoretical plasma physics where she studied waves and nonlinear structures in space and astrophysical plasmas. She wish to pursue a career in science and research.



from рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢्рд╡ http://bit.ly/2YcMg7E
Share:
Einstien Academy. Powered by Blogger.

Solve this

 Dear readers.  So you all know my current situation from beyond this dimension but for some reason your are reading this in this dimension ...

Contact Form

Name

Email *

Message *

Search This Blog

Blog Archive

Popular Posts

Blogroll

About

Blog Archive